Komisja Europejska przedstawiła Plan działania dla europejskiego przemysłu chemicznego oraz pakiet uproszczeń regulacyjnych!

8 lipca 2025 r. Komisja Europejska przedstawiła długo wyczekiwany przez branżę chemiczną – Plan działania na rzecz europejskiego przemysłu chemicznego (European Chemicals Industry Action Plan) oraz pakiet Omnibus upraszczający przepisy dotyczące chemikaliów.

Inicjatywa stanowi odpowiedź Komisji Europejskiej na pogarszającą się sytuację konkurencyjną europejskiego przemysłu chemicznego. Jak podkreślił Wiceprzewodniczący Wykonawczy do spraw Dobrobytu i Strategii Przemysłowej Stéphane Séjourné: „Chemikalia są matką wszystkich gałęzi przemysłu, a ponad 96% wytwarzanych towarów opiera się na chemikaliach. Dzisiejszy plan działania dotyczący chemikaliów jest naszym biznesplanem mającym zabezpieczyć przyszłość tego krytycznego sektora w Europie”.  

Utrzymanie silnego przemysłu chemicznego zostało jednoznacznie wskazane jako warunek powodzenia szerszej polityki przemysłowej UE. Opublikowany przez Komisję Plan działania podkreśla m.in. konieczność:

• zachowania bazy produkcyjnej chemikaliów w Europie,
• zwiększenia odporności strategicznych łańcuchów dostaw,
• stworzenia przewidywalnych warunków dla inwestycji.

„European Chemicals Industry Action Plan to krok w dobrym kierunku. Jego skuteczność będzie zależeć od szczegółowych rozwiązań oraz tempa ich wdrażania. Część zaprezentowanych działań opiera się na wcześniej znanych lub już prowadzonych inicjatywach unijnych, natomiast nowe propozycje w sposób częściowy odpowiadają na postulaty wielokrotnie zgłaszane przez branżę chemiczną. Ocena ich realnego wpływu na sektor wymaga dalszej, pogłębionej analizy. Doceniamy, że Komisja Europejska dostrzega trudną sytuację i wsłuchuje się w głos branży. Dokument szczegółowo nie precyzuje wielu aspektów m.in. zasad dostępu do mechanizmów wsparcia dla przemysłu czy prac nad kryteriami identyfikacji chemikaliów i cząsteczek o znaczeniu strategicznym. Jak rozumiemy, będą one przedmiotem dalszych prac, dlatego istotne będzie także zapewnienie realnego dialogu z przemysłem na dalszych etapach prac legislacyjnych i wykonawczych. Przemysł chemiczny potrzebuje obniżenia kosztów energii i uproszczeń regulacji. Plan działań dla przemysłu chemicznego będzie miał na celu rozwiązanie problemu wysokich kosztów energii, nieuczciwej konkurencji globalnej i słabego popytu, co jest istotne dla odbudowy konkurencyjności. Oczekujemy na kolejne propozycje rozwiązań i Chemical Industry Package pod koniec tego roku” – skomentował dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.

PIPC przedstawia poniżej wstępną analizę kluczowych elementów Planu działania na rzecz europejskiego przemysłu chemicznego oraz pakietu Omnibus, mogących mieć istotny wpływ na branżę chemiczną w Polsce. Szczegółowe stanowisko Izby jest w trakcie opracowywania.

Plan działania na rzecz europejskiego przemysłu chemicznego opiera się na założeniach przedstawionych wcześniej w Kompasie Konkurencyjności oraz inicjatywie Clean Industrial Deal. Dokument zakłada wzmocnienie pozycji europejskiego przemysłu chemicznego poprzez działania skoncentrowane w czterech kluczowych obszarach:

1. zwiększenie odporności: utrzymanie krytycznej produkcji w UE, otwieranie nowych rynków i ochronę unijnego przemysłu;
2. zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii, wspieranie dekarbonizacji oraz przejścia na czystą i cyrkularną gospodarkę;
3. tworzenie rynków wiodących i wspieranie innowacji;
4. uproszczenie ram regulacyjnych.

1. Zwiększenie odporności: utrzymanie krytycznej produkcji w UE, otwieranie nowych rynków i ochrona unijnego przemysłu

• Sojusz na rzecz krytycznych chemikaliów (Critical Chemicals Alliance)

Szczególną uwagę należy zwrócić na zapowiedź utworzenia Sojuszu na rzecz krytycznych chemikaliów (Critical Chemicals Alliance), którego działania mają wspierać utrzymanie produkcji kluczowych chemikaliów w Europie i ograniczaniu zależności od dostawców z państw trzecich. Założenia Sojuszu mają opierać się na:

• współpracy z państwami członkowskimi i interesariuszami, w celu zidentyfikowania i przeciwdziałania ryzyku zamykania zdolności produkcyjnych w przemyśle chemicznym,
• pełnieniu roli platformy do dyskusji na temat kluczowych wyzwań handlowych,
• wsparciu w opracowaniu kryteriów pozwalających na identyfikację lokalizacji produkcji – zakładów, chemikaliów oraz cząsteczek o znaczeniu krytycznym dla realizacji strategicznych celów UE. Takie chemikalia i cząsteczki będą następnie objęte wzmożonym monitoringiem w ramach systemu nadzoru celnego i mogą stanowić podstawę potencjalnej inicjatywy legislacyjnej.

Plan Komisji zakłada wsparcie państw członkowskich i regionów w wyznaczaniu tzw. kluczowych miejsc produkcji (EU Critical Chemical Sites). Będą one oparte na już istniejących klastrach przemysłowych i platformach, takich jak Europejska Sieć Regionów Chemicznych (ECRN). Komisja wskazuje na konieczność ukierunkowanego wsparcia dla modernizacji instalacji zagrożonych zamknięciem i ułatwieniem ich zielonej transformacji, zgodnie z obowiązującymi zasadami pomocy państwa.

Pełna ocena tej inicjatywy będzie możliwa po przedstawieniu szczegółowych założeń dotyczących prac Sojuszu, w tym nad kryteriami identyfikacji krytycznych chemikaliów, cząsteczek oraz zakładów przemysłowych. Istotne jest, aby proces ten uwzględniał dialog z reprezentatywnymi przedstawicielami sektora chemicznego ze wszystkich regionów UE już na początkowym etapie prac.

• Dostęp do rynków i wzmocnienie instrumentów ochrony handlu

Plan uwzględnia również kwestie związane z handlem międzynarodowym – promuje dostęp do globalnych rynków oraz skuteczniejsze wykorzystanie instrumentów ochrony handlu w odpowiedzi na nieuczciwe praktyki handlowe. W zakresie dostępu do rynków, poza kontynuacją rozszerzania unijnych umów o wolnym handlu w celu zapewnienia dostępu do surowców, Komisja zapowiada również działania zmierzające do zawierania sektorowych porozumień o współpracy.

W odniesieniu do instrumentów ochrony handlu Komisja deklaruje gotowość do ich szybkiego i skutecznego stosowania. Plan wskazuje również na działania związane z monitorowaniem importu i rozszerzeniem systemu monitorowania, szczególnie o kluczowe chemikalia, zidentyfikowane w ramach Sojuszu.

Propozycje takie jak wzmocnienie monitoringu importu, usprawnienie stosowania instrumentów ochrony handlu oraz rozwój zharmonizowanych kontroli ryzyka dla produktów chemicznych mogą stanowić odpowiedź na wyzwania, z którymi mierzy się europejski przemysł chemiczny. W ocenie PIPC dalsze działania powinny bardziej zdecydowanie uwzględniać egzekwowanie obowiązujących przepisów oraz eliminację istniejących luk, które prowadzą do naruszenia zasad konkurencji i osłabiają pozycję unijnych producentów. Dla przemysłu chemicznego konieczne jest również realne przyspieszenie procedur reagowania na zakłócenia równowagi rynkowej oraz zapewnienie większej przejrzystości w zakresie stosowania mechanizmów ochrony.

2. Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii, wspieranie dekarbonizacji oraz przejścia na czystą i cyrkularną gospodarkę

• Zmiana wytycznych dotyczących rekompensat kosztów pośrednich

Dokument podkreśla znaczenie kosztów energii dla przemysłu chemicznego i przedstawia proponowane działania zaradcze mające na celu ich obniżenie.

W ocenie PIPC, planowana aktualizacja wytycznych dotyczących rekompensat kosztów pośrednich w systemie EU ETS to krok we właściwym kierunku. Izba konsekwentnie postuluje o rozszerzenie listy sektorów kwalifikujących się do wsparcia – wskazujemy, że w świetle obecnych warunków rynkowych, objęcie takich sektorów jak produkcja nawozów, chemikaliów organicznych, tworzyw sztucznych czy gazów technicznych jest niezbędne dla ograniczenia zjawiska carbon leakage i utrzymania produkcji w UE.

Plan działania odnosi się również do Ram pomocy państwa w ramach Clean Industrial Deal (CISAF), umożliwiających państwom członkowskim udzielanie ulg w kosztach energii elektrycznej oraz do Planu działań na rzecz przystępnej cenowo energii, który rekomenduje państwom członkowskim wprowadzenie ulg podatkowych i obniżek taryf sieciowych.

• Wsparcie odnawialnego i niskoemisyjnego wodoru

Uzupełniająco Komisja wskazuje na istniejące i planowane inicjatywy, które obejmują przyspieszenie procedur udzielania pozwoleń oraz przeprowadzenie oceny ram regulacyjnych dla wodoru. Plan odnosi się do roli wodoru jako jednego z kluczowych elementów transformacji przemysłu chemicznego, zapowiadając wsparcie jego rozwoju i infrastruktury towarzyszącej. Kluczowe będzie jednak zapewnienie pragmatycznych ram regulacyjnych i zapewnienie dostępu do instrumentów wsparcia z uwzględnieniem neutralności technologicznej.

PIPC wskazuje, że ocena skuteczności obecnych ram regulacyjnych dla wodoru odnawialnego, powinna prowadzić nie tylko do identyfikacji barier inwestycyjnych, ale również do stanowczej rewizji obowiązujących celów wobec istniejących uwarunkowań technologicznych, infrastrukturalnych i ekonomicznych.

• Unijne wsparcie finansowe

W kontekście wsparcia finansowego wskazano również na dostępne i planowane środki UE, takie jak m.in.:

• 600 milionów euro na finansowanie badań i innowacji dla projektów gotowych do wdrożenia w latach 2026–2027,
• 100 miliardów euro na potrzeby dekarbonizacji przemysłu.

W ocenie PIPC, w kontekście dystrybucji środków należy dodatkowo uwzględnić specyfikę mniej zamożnych regionów i ich różne punkty startowe w transformacji energetycznej oraz zapewnić dostępność środków dla wszystkich technologii ograniczających emisję CO2, zgodnie z zasadą neutralności technologicznej.

• Ramy regulacyjne i wsparcie dla recyklingu chemicznego oraz technologii CCUS

Dokument podkreśla konieczność transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym, wykorzystując potencjał odpadów z recyklingu, biomasy czy technologii CCUS.

Zapowiedź przyjęcia aktu wykonawczego do dyrektywy SUP (Single Use Plastics) to krok w stronę długo oczekiwanej stabilizacji otoczenia regulacyjnego dla recyklingu chemicznego. Pozytywnie oceniamy uznanie roli recyklingu chemicznego w osiąganiu celów gospodarki o obiegu zamkniętym oraz budowy niezależności surowcowej, jednak istotny będzie finalny kształt tego dokumentu – konieczne jest przyjęcie możliwie elastycznych rozwiązań umożlwiających rozwój technologii recyklingu chemicznego w UE.

Plan działania odnosi się również do roli technologii CCS/CCU jako niezbędnego elementu dekarbonizacji sektorów przemysłowych, w tym przemysłu chemicznego. Wskazuje na dostosowanie  regulacji oraz konieczność wspierania rozwoju rynku i infrastruktury CO₂.

PIPC dostrzega potrzebę większego zaakcentowania problematyki wsparcia technologii CCS/CCU – dalsze działania Komisji powinny priorytetowo obejmować zagwarantowanie pełnego włączenia technologii CCS/CCU do ram transformacji przemysłowej, w tym systemów wsparcia inwestycyjnego i regulacyjnego.

3. Tworzenie rynków wiodących i wspieranie innowacji

• Wzmocnienie popytu na zielone produkty przemysłowe w UE

W odniesieniu do rynków wiodących, dokument wskazuje na trudności, z jakimi mierzą się przedsiębiorstwa inwestujące w rozwiązania niskoemisyjne i cyrkularne. Proponowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie wymagań dotyczących „zawartości unijnej”, obok kryteriów odporności i zrównoważonego rozwoju, w ramach projektowanego Aktu w sprawie przyspieszenia dekarbonizacji przemysłu (Industrial Decarbonisation Accelerator Act).

• Huby innowacji jako wsparcie dla tworzenia nowych rozwiązań

Dokument Komisji podkreśla, że innowacje mają kluczowe znaczenie dla utrzymania konkurencyjności przemysłu chemicznego, a ich rozwój przynosi również korzyści użytkownikom końcowym w łańcuchu wartości. UE zwraca uwagę na znaczne wsparcie dla innowacji we wczesnych fazach rozwoju i wyzwania związane z skalowaniem i komercjalizacją innowacji na późniejszych etapach procesu innowacyjnego.

W związku z tym Plan zakłada utworzenie europejskich hubów innowacji i substytucji (EU Innovation and substitution Hubs), opierających się na podejściu „Safe and Sustainable by Design (SSbD)”, które będą koncentrować się na analizie i identyfikowaniu bezpieczniejszych oraz bardziej zrównoważonych rozwiązań. Komisja ma ułatwić również dostęp do infrastruktury cyfrowej i fizycznej, umożliwiającej rozwój, testowanie i skalowanie innowacji zgodnych z SSbD.

W ocenie PIPC istotne jest, aby projektowane narzędzia miały charakter praktyczny i były dostosowane do realiów technologicznych oraz finansowych przedsiębiorstw przemysłowych, w szczególności małych i średnich firm.

Ponadto zgodnie z wcześniejszym zapowiedziami Komisja wdroży Wspólną platformę danych o chemikaliach (Common Data Platform on Chemicals) w ramach inicjatywy „jedna substancja – jedna ocena” (One Substance, One Assessment), w celu uproszczenia dostępu do danych o chemikaliach i zwiększenia ich przejrzystości.

4. Uproszczenie ram regulacyjnych

• Pakiet Omnibus dotyczący chemikaliów

Inicjatywie KE towarzyszy szósty pakiet Omnibus dotyczący chemikaliów, mający na celu dalsze uproszczenie oraz usprawnienie regulacji unijnych, w tym:

• rozporządzenia w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin CLP (1272/2008),
• rozporządzenia nawozowego (2019/1009),
• rozporządzenia kosmetycznego (1223/2009).

Warto zaznaczyć, że największe znaczenie dla sektora chemicznego będą miały zmiany dotyczące oznakowania i formatowania etykiet w rozporządzeniu CLP.

– Rozporządzenie CLP

Komisja proponuje uchylenie lub modyfikację przepisów, które miały wejść w życie w styczniu 2027 r. Nowe regulacje nakładały m.in. konieczność:

• używania czcionek o określonym rozmiarze,
• stosowania konkretnych odstępów między liniami tekstu,
• używania białego tła i czarnego koloru znaków.

W ocenie PIPC powyższe obowiązki w praktyce oznaczałoby wysokie koszty wdrożenia przy równoczesnym braku realnej poprawy poziomu bezpieczeństwa.

Wycofanie przepisów zwiększających rozmiar czcionki przywróci elastyczność w projektowaniu etykiet, co umożliwi zamieszczenie większej liczby wersji językowych na jednej etykiecie. Dzięki temu producenci będą mogli ograniczyć liczbę wariantów opakowań, co przełoży się na konkretne oszczędności w zakresie druku, logistyki i magazynowania.

Należy jednak podkreślić, że dotychczasowe przepisy nadal obowiązują, a zawieszenie stosowania przepisów zależy od przyjęcia pakietu Omnibus w ramach zwykłej procedury legislacyjnej. Proponowane rozwiązania zmierzają w dobrym kierunku, ale niepewność regulacyjna będzie się utrzymywać, dopóki Parlament Europejski i Rada nie zatwierdzą przepisów.

PIPC pozytywnie ocenia umożliwienie częściowej digitalizacji etykiet. Projekt przewiduje możliwość prezentowania wybranych informacji w formie elektronicznej (np. kod QR lub strona internetowa). To pierwszy formalny krok w stronę e-etykiet, promowanych przez branżę jako narzędzie poprawy czytelności, zmniejszenia kosztów i uproszczenia logistyki. Choć zakres zmian jest ograniczony, wpisuje się w kierunek cyfryzacji komunikacji regulacyjnej.

– Rozporządzenie nawozowe

W odniesieniu do rozporządzenia nawozowego, projekt przewiduje szereg zmian upraszczających stosowanie oznakowania CE. Proponowane ujednolicenie limitu dodatków technologicznych w kompostowaniu i fermentacji może zmniejszyć złożoność i zwiększyć elastyczność produkcyjną. Zmodyfikowana definicja polimerów kontrolujących uwalnianie może ograniczyć ryzyko stosowania substancji niepożądanych, pozostawiając przestrzeń dla innowacyjnych i biodegradowalnych materiałów. Usunięcie powielających się wymagań w definicjach kategorii surowców to krok w kierunku uproszczenia procedur.

Projekt przewiduje możliwość przechowywania deklaracji zgodności i dokumentacji technicznej wyłącznie w formie elektronicznej, co może przełożyć się na usprawnienia kontaktów z organami nadzoru.

– Rozporządzenie kosmetyczne

Zmiany w rozporządzeniu kosmetycznym mają charakter porządkujący. Dotyczą one m.in.: definicji nanomateriałów, obowiązków dystrybutorów w przypadku zmian etykiet oraz odniesienia do bazy SCIP (Substances of Concern In Products). Wpływ na obowiązki przedsiębiorców będzie ograniczony, ale wymaga dostosowania dokumentacji i procedur.

• Rewizja rozporządzenia REACH

W Planie działania znalazła się również zapowiadana wcześniej przez Komisję  ukierunkowana rewizja rozporządzenia w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń oraz stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów, czyli rozporządzenia REACH. Planowo propozycja ma zostać przedstawiona do końca 2025 r. Celem ma być uproszczenie przepisów i przyspieszenie procedur z uwzględnieniem aspektów konkurencyjności, bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i środowiska oraz zrównoważonego rozwoju.

Jej zakres i charakter będą miały decydujący wpływ na przyszłość ram regulacyjnych w dziedzinie chemikaliów. Liczymy, że reforma REACH nie powieli błędów nadmiernej złożoności, ale, wzorem pakietu Omnibus, skoncentruje się na uproszczeniu procesów, proporcjonalności obowiązków do poziomu ryzyka oraz ułatwieniach dla przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP. Przejrzysty, przewidywalny i racjonalny system rejestracji i oceny substancji chemicznych to warunek konieczny dla dalszego rozwoju branży i inwestycji przemysłowych w Europie.

• Rozporządzenie ws. ECHA

Wraz z Planem opublikowano propozycje wzmocnienia Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) w ramach projektu rozporządzenia w sprawie ECHA (ECHA Basic Regulation). Projektowane rozporządzenie ma charakter samodzielnego aktu prawnego, którego celem jest dostosowanie struktury zarządzania ECHA do jej obecnej roli oraz wprowadzenie zrównoważonego modelu finansowania Agencji.

• Ograniczenia substancji PFAS

W Planie zawarto również wskazania dotyczące przyszłych działań mających na celu zapewnienie jasności w sprawie ograniczeń substancji PFAS. Oczekuje się, że ECHA zakończy ocenę ogólnego ograniczenia dotyczącego PFAS w 2026 roku.

Komisja rozważy wprowadzenie zakazu stosowania PFAS w zastosowaniach konsumenckich, takich jak kosmetyki czy materiały do kontaktu z żywnością. W przypadku braku odpowiednich alternatyw pod względem skuteczności i bezpieczeństwa, dalsze wykorzystywanie PFAS w celach przemysłowych może być dozwolone do czasu znalezienia akceptowalnych alternatyw w sektorach strategicznych, takich jak:

• ochrona zdrowia,
• obronność,
• produkcja półprzewodników.

Odstępstwa  mają być związane z dodatkowymi wymaganiami dotyczącymi redukcji emisji na wszystkich etapach cyklu życia w celu ograniczenia uwalniania zanieczyszczeń do środowiska.

Przewiduje się również zestaw działań pozaregulacyjnych. Przykładowo, mają zostać podjęte działania ułatwiające usuwanie istniejących zanieczyszczeń PFAS, w tym powołanie inicjatywy publiczno-prywatnej mającej na celu opracowanie metod analitycznych i technologii remediacji. Zostanie również opracowany nowy, ogólnounijny system monitorowania PFAS.

Przemysł oczekuje nie tylko przewidywalnych regulacji, ale także realnych mechanizmów wsparcia, które pozwolą na zachowanie krytycznych zastosowań PFAS tam, gdzie nie ma realnych alternatyw, a ryzyko jest ściśle kontrolowane.

—

Niniejszy tekst jest wstępną analizą Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego. Szczegółowe stanowisko Izby jest w trakcie opracowywania.