Jak chronić europejski przemysł chemiczny? Wiodący głos PIPC na warsztatach podczas Kongresu „Polska Moc Biznesu”

Nasilająca się konkurencja międzynarodowa i rosnące obciążenia regulacyjne coraz wyraźniej wpływają na kondycję europejskiego i polskiego przemysłu chemicznego, który jest filarem nowoczesnej gospodarki. Dyskusję o potrzebnych rozwiązaniach podjęto podczas warsztatów „Strengthening EU Competitiveness – A Financing Perspective” w ramach Kongresu „Polska Moc Biznesu” w listopadzie 2025 r., w których wzięli udział przedstawiciele Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego (PIPC) na zaproszenie Business & Science Poland.

W 2025 r. europejski, w tym polski, przemysł chemiczny stoi w obliczu narastających wyzwań związanych z globalną konkurencją. Producenci spoza UE funkcjonują przy znacznie niższych kosztach energii, gazu i emisji, często korzystając z subsydiów oraz znacznie łagodniejszych regulacji środowiskowych. Jednocześnie na rynek unijny trafiają towary o wyższym śladzie węglowym, podczas gdy europejscy przedsiębiorcy muszą spełniać najbardziej wymagające normy środowiskowe i regulacyjne. Presja importowa, ryzyko ucieczki emisji i inwestycji poza UE oraz rosnące obciążenia związane z transformacją klimatyczną powodują, że branża potrzebuje skutecznej polityki handlowej, stabilnych zasad konkurencji i sprawnego wsparcia w procesie dekarbonizacji.

W tym kontekście, podczas Kongresu „Polska Moc Biznesu”, odbyły się warsztaty organizowane przez Business & Science Poland oraz BASF Polska: „Strengthening EU Competitiveness – A Financing Perspective”. Spotkanie poświęcone było kluczowym barierom i kierunkom rozwoju gospodarki, obejmując tematy cyfryzacji, odporności konkurencyjnej, dekarbonizacji przemysłu oraz budowy lokalnych łańcuchów wartości, a także instrumentów finansowania transformacji.

W ramach spotkania Szymon Domagalski, Radca ds. Regulacji w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego, poprowadził warsztat dotyczący handlu i ochrony rynku w części konferencji zatytułowanej: „Konkurencyjność i dekarbonizacja polskiego przemysłu”. PIPC została zaproszona do udziału jako instytucja, która w ostatnich latach wyznacza kierunek debaty o ochronie rynku i transparentnej konkurencji w przemyśle chemicznym, a opublikowany przez Izbę już w 2024 r. Manifest Polskiej Chemii stał się kluczowym punktem odniesienia w dyskusji o polityce handlowej, zwłaszcza w kontekście presji importowej i ochrony strategicznych sektorów, takich jak produkcja nawozów.

Uczestnicy warsztatu skoncentrowali się na praktycznych działaniach niezbędnych do ochrony europejskiego i polskiego przemysłu energochłonnego przed skutkami agresywnej konkurencji międzynarodowej. Uczestnicy analizowali skuteczność instrumentów ochrony handlu, potrzebę zwiększenia przejrzystości łańcuchów wartości, konieczność wiarygodnego monitoringu śladu węglowego oraz sposoby ograniczania ryzyka przenoszenia produkcji i emisji poza UE. Podkreślano również znaczenie bezpieczeństwa surowcowego i stabilności dostaw.

W wyniku dyskusji wskazano kilka priorytetowych postulatów jak m.in. potrzebę szybszego uruchamiania instrumentów antydumpingowych i antysubsydyjnych, powiązania tempa wycofywania darmowych uprawnień ETS z faktyczną skutecznością CBAM, a także rozwoju mechanizmów wzmacniających europejskie łańcuchy wartości – w tym rozwiązań typu „Made in EU” i „Local Content”. Uczestnicy podkreślali, że kluczowe jest również wzmocnienie nadzoru rynkowego i weryfikacji pochodzenia towarów, aby ograniczyć obchodzenie przepisów i zapewnić uczciwą konkurencję.

Ochrona rynku w Manifeście Polskiej Chemii

Warsztaty stały się jednocześnie doskonałą okazją do przypomnienia najważniejszych postulatów dotyczących ochrony rynku, zawartych w Manifeście Polskiej Chemii, opublikowanym przez PIPC jeszcze w 2024 r.:

1. Niezbędna ochrona przed dumpingiem cenowym produktów przemysłu chemicznego. Rewizja i rozszerzenie instrumentów ochrony handlu  (np. antydumpingowego i antysubsydyjnego),  z naciskiem na poprawę egzekwowania obowiązujących przepisów.
2. Weryfikacja skuteczności stosowania sankcji oraz rozszerzenie ich zakresu, a także wzmocnienie ich kontroli i egzekwowania. Wprowadzenie oświadczenia o rzeczywistym pochodzeniu  i producencie produktu (posiadającym zaplecze infrastrukturalno-technologiczne do jego wytworzenia).
3. Wzmocnienie nadzoru celnego i usprawnienie systemu monitorowania rynku. Uszczelnienie systemu importu do UE poprzez inteligentne zastosowanie nowoczesnych technologii w celu identyfikacji kraju pochodzenia i sposobu produkcji przy jednoczesnym zmniejszeniu obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw.
4. Zwiększenie kontroli w zakresie spełnienia norm jakości i bezpieczeństwa surowców i produktów wprowadzanych na rynek UE oraz zapewnienie przestrzegania norm przez wszystkich dostawców.
5. Dostosowanie regulacji do szybko zmieniających się warunków otoczenia rynkowego.
6. Usprawnienie monitoringu śladu węglowego dla produktów wprowadzanych do Unii Europejskiej.
7. Stworzenie dedykowanych mechanizmów nakierowanych na wsparcie dekarbonizacji podmiotów objętych mechanizmem CBAM, które ze względu na zmniejszanie liczby przydzielanych bezpłatnych uprawnień ponosić będą większe koszty związane z zakupem uprawnień do emisji.
8. Rozszerzenie listy towarów objętych CBAM o inne chemikalia wytwarzane w oparciu o przetworzenie amoniaku i mocznika. Przeprowadzenie weryfikacji skuteczności mechanizmu CBAM i, w zależności od oceny jego działania oraz sytuacji rynkowej, jego dalsze ulepszanie i stopniowe rozszerzanie o inne chemikalia, w tym na towary wytwarzane w procesach o wysokim zapotrzebowaniu na energię elektryczną  i cieplną.
9. Zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego przez zwiększenie rozbudowy infrastruktury magazynowej i przesyłowej.
10. Dywersyfikacja sposobów zabezpieczenia podaży strategicznych surowców istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa przedsiębiorstw chemicznych i bezpieczeństwa państwa poprzez umowy handlowe i narzędzia promocji handlu.
11. Weryfikacja dotychczas obowiązujących i planowanych umów o wolnym handlu zwłaszcza pod kątem ich wpływu na funkcjonowanie europejskiego przemysłu chemicznego.