Kadry dla przemysłu, bezpieczeństwo portów i rejestr nawozów – główne tematy posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. przemysłu chemicznego

10 października 2025 r. w Sejmie RP odbyło się kolejne posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. przemysłu chemicznego. Agenda spotkania objęła kwestie związane z zatrudnianiem cudzoziemców w przemyśle chemicznym, bezpieczeństwem transportu, przeładunku i magazynowania substancji o właściwościach wybuchowych w portach morskich, a także ochroną rynku i wprowadzeniem rejestru podmiotów wprowadzających nawozy na polski rynek.

W posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. przemysłu chemicznego wzięli udział przedstawiciele Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, a także podmiotów zrzeszonych w Izbie. Obecni byli także przedstawiciele resortów, w tym Ministerstwa Aktywów Państwowych, Ministerstwa Finansów i Gospodarki, Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwa Rozwoju i Technologii, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a także przedstawiciele instytucji publicznych: Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Państwowej Straży Pożarnej, Komendy Głównej Straży Granicznej, Urzędu Morskiego w Szczecinie oraz Urzędu Morskiego w Gdyni.

Wyzwania kadrowe w przemyśle chemicznym

Pierwszym punktem agendy posiedzenia była kwestia związana z zatrudnianiem osób spoza Europy w przemyśle chemicznym. PIPC omówiła bieżącą sytuację i jej wpływ na branżę. Podkreślono, że polski rynek pracy stoi w obliczu narastającego deficytu kadrowego, który coraz silniej ogranicza możliwości rozwojowe przemysłu chemicznego. Przy rosnącym zapotrzebowaniu na pracowników technicznych oraz operacyjnych, dostęp do wykwalifikowanej kadry staje się jednym z głównych czynników ryzyka dla sektora. Ograniczona skuteczność i nadmierna złożoność systemu legalizacji pracy cudzoziemców to czynniki, które blokują możliwość szybkiego pozyskiwania pracowników, a tym samym zapewnienia ciągłości procesów produkcyjnych.

Wśród postulatów dotyczących procedur legalizacji pracy i pobytu cudzoziemców znalazły się:

• Udrożnienie systemu wydawania wiz, zarówno dla nowo zatrudnianych pracowników, jak i dla pracowników kontynuujących zatrudnienie po upływie ważności dotychczasowej wizy.
• Skrócenie i uproszczenie ścieżki uzyskiwania ponownego zezwolenia na pracę, w szczególności w przypadkach kontynuacji zatrudnienia u tego samego pracodawcy na niezmienionych warunkach.
• Usprawnienie procesu wydawania zezwoleń na pracę oraz kart pobytu przez urzędy wojewódzkie poprzez zwiększenie efektywności obsługi i skrócenie czasu oczekiwania na decyzje.
• Utworzenie wykazu zawodów deficytowych dla polskiej gospodarki, który umożliwiłby przyspieszone i uproszczone procedowanie wniosków o pozwolenia na pracę, wizy oraz karty pobytu.
• Zwiększenie dostępności konsultacji i wsparcia informacyjnego ze strony Wojewódzkich Urzędów Pracy, m.in. poprzez infolinię, czat lub dedykowane poradniki dotyczące wymogów w zakresie legalizacji pracy i pobytu.

W związku z prowadzonymi przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracami nad rozporządzeniem dotyczącym zawodów deficytowych, Polska Izba Przemysłu Chemicznego – we współpracy z podmiotami członkowskimi – zidentyfikowała zawody, które powinny zostać ujęte w wykazie.

Do kluczowych zawodów należą:

• kierowca samochodu ciężarowego,
• kierowca samochodu specjalistycznego (cysterna, chemia),
• kierowca ciągnika siodłowego,
• operator urządzeń przemysłu chemicznego,
• technolog chemiczny,
• laborant chemiczny,
• mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych,
• mechatronik / automatyk produkcji,
• inżynier procesów chemicznych,
• inżynier utrzymania ruchu.

Bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej

Podczas posiedzenia poruszony został także temat bezpieczeństwa transportu, przeładunku i magazynowania substancji o właściwościach wybuchowych w polskich portach, na przykładzie saletry amonowej.

Aby zapewnić bezpieczeństwo zarówno infrastruktury krytycznej, jak i zdrowia i życia pracowników portów i mieszkańców regionu, a także ograniczyć możliwość sabotażu i wystąpienia niekontrolowanych zdarzeń PIPC postuluje:

• Wzmożony nadzór nad importem, który obejmowałby m.in. monitorowanie każdego transportu saletry od wejścia na wody RP do rozładunku i kontrole Państwowej Straży Pożarnej (PSP), Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ), Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) przed rozładunkiem.
• Zakaz przeładunku luzem, w tym wstrzymanie przyjmowania statków z saletrą transportowaną luzem oraz dopuszczanie wyłącznie transportów w opakowaniach jednostkowych, a także wprowadzenie limitu jednorazowego ładunku do maks. 10 000 t.
• Objecie portów reżimem Seveso (ZDR) (lub równoważnym).
• Opracowanie międzyresortowego planu bezpieczeństwa, obejmującego współpracę administracji morskiej, PSP, ABW, WIOŚ i przemysłu chemicznego oraz powołanie zespołu ds. bezpieczeństwa transportu substancji wysokiego ryzyka.

Pilna potrzeba uszczelnienia rynku nawozów przez wprowadzenie rejestru

W ramach spotkania przedstawiciele Izby omówili sytuację na rynku nawozów. W I półroczu 2025 r. padł kolejny rekord importu, ponieważ z Rosji sprowadzono aż 1,23 mln ton o wartości 477 mln dolarów. Jest to prawie 140 % więcej niż w I półroczu 2024 r. Podkreślono również, że choć wprowadzenie ceł na nawozy z Rosji i Białorusi od lipca 2025 r. przyczyniło się do ograniczenia importu, główną przyczyną odnotowanego spadku o 76,5% w porównaniu do poprzedniego miesiąca było wcześniejsze zwiększenie zakupów i zatowarowanie rynku w poprzednich miesiącach.

W kontekście importu nawozów produkcji białoruskiej PIPC podkreśliła znaczącą rolę Krajowej Administracji Skarbowej (KAS), która w czwartym kwartale 2024 r. wpisała na listę sankcyjną sześć firm importujących mocznik z Białorusi oraz jedną w roku 2025 r. W tym przypadku działania służb były skuteczne, ponieważ Białoruś posiada jednego producenta nawozów azotowych, a pozostałe podmioty pełniły jedynie rolę pośredników służących do obchodzenia sankcji. W przypadku Rosji sytuacja jest znacznie bardziej złożona – działa tam wiele firm, z których część znajduje się na listach sankcyjnych, a część – nie. Dlatego Izba podkreśla potrzebę pilnego wprowadzenia krajowego rejestru podmiotów wprowadzających nawozy na rynek, który pozwoliłby uszczelnić system nadzoru i skutecznie eliminować nieuczciwe praktyki. To rozwiązanie powinno umożliwiać skuteczną weryfikację uczestników rynku i zapobiegać legalizacji firm omijających sankcje. Wpis do rejestru byłby możliwy jedynie dla podmiotów spełniających wysokie wymagania biznesowe, finansowe i logistyczne, na wzór zasad obowiązujących w obrocie środkami ochrony roślin. Obrót nawozami mógłby odbywać się wyłącznie między zarejestrowanymi uczestnikami, co zapewniłoby przejrzystość i bezpieczeństwo rynku. Rejestr obejmowałby również obowiązek uprzedniego zgłaszania importu z informacją o producencie, wolumenie i miejscu magazynowania nawozów, wspierając nadzór Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) i KAS.

Wdrożenie krajowego rejestru przyniosłoby znaczące korzyści systemowe i gospodarcze. Ograniczyłoby napływ nawozów z niepewnych źródeł, utrudniło obchodzenie sankcji i wzmocniło kontrolę nad substancjami o potencjalnie niebezpiecznych właściwościach. Dzięki pełnej identyfikacji uczestników rynku rejestr pozwoliłby skutecznie uszczelnić system nadzoru i podatkowy, eliminując szarą strefę i zwiększając wpływy budżetowe. Wyrównałby warunki konkurencji, chroniąc legalnych producentów i dystrybutorów, a rolnikom zagwarantowałby pewność jakości i pochodzenia nawozów. Uporządkowany obrót sprzyjałby stabilizacji rynku, ograniczeniu dumpingu i zwiększeniu odporności gospodarki. Projekt wpisuje się w strategiczne cele państwa: bezpieczeństwo żywnościowe, przejrzystość rynku oraz ochronę polskich przedsiębiorstw przed nieuczciwą konkurencją.

PIPC traktuje to rozwiązanie jako kluczowy element pakietu narzędzi ochronnych, który domknąłby system unijnych regulacji i krajowych działań kontrolnych.

Spójność z postulatami Manifestu Polskiej Chemii

Przedstawione przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. przemysłu chemicznego postulaty, dotyczące usprawnienia procedur zatrudniania cudzoziemców, wzmocnienia bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej oraz uszczelnienia rynku nawozów  w pełni wpisują się w kierunki i priorytety wyznaczone w Manifeście Polskiej Chemii opublikowanym w 2024 r. Stanowią one praktyczną realizację jego założeń, zwłaszcza w obszarach Ochrony Rynku, Sprzyjających Regulacji oraz Przyszłości Polskiej Chemii. Działania te odzwierciedlają konsekwentne dążenie Izby do tworzenia stabilnego, bezpiecznego i konkurencyjnego otoczenia dla przedsiębiorstw chemicznych w Polsce.