Pakiet Omnibus – UE wprowadza zmiany w raportowaniu ESG oraz w CBAM. Komentarz Ekspertki PIPC

Obciążenie regulacyjne stało się hamulcem konkurencyjności Europy. Aż 2 na 3 przedsiębiorstwa deklarują, że jest to główna przyczyna dla długoterminowych inwestycji. Komisja Europejska w „Kompasie Konkurencyjności dla UE” zobowiązała się podjąć bezprecedensowe wysiłki na rzecz deregulacji. Będzie to miało na celu osiągnięcie uzgodnionych celów polityki w najprostszy, najbardziej ukierunkowany, najskuteczniejszy i najmniej uciążliwy sposób. W związku z tym 26 lutego 2025 roku opublikowane zostały pierwsze pakiety z serii Omnibus, które dotyczą reform w obszarze raportowania ESG, rewizji CBAM oraz uwolnienia możliwości inwestycyjnych.

Podstawowym celem serii pakietów Omnibus jest redukcja obciążeń administracyjnych o 25% dla dużych firm i aż 35% dla MŚP, przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów środowiskowych.

– Obiecaliśmy uproszczenie, wprowadzamy uproszczenie! Przedstawiamy naszą pierwszą propozycję daleko idących uproszczeń. Unijne przedsiębiorstwa skorzystają na usprawnionych przepisach dotyczących sprawozdawczości w dziedzinie zrównoważonego finansowania, należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz systematyki. Ułatwi to życie naszym przedsiębiorcom, a jednocześnie zagwarantuje, że będziemy nadal zdecydowanie dążyć do osiągnięcia celów w zakresie dekarbonizacji. A kolejne uproszczenia już wkrótce! – powiedziała Ursula von de Leyen, Przewodnicząca Komisji Europejskiej.

Pierwsze pakiety Omnibus łączą wnioski w szeregu powiązanych dziedzin legislacyjnych, obejmując daleko idące uproszczenia w obszarach sprawozdawczości w zakresie zrównoważonych finansów, należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju, taksonomii UE, mechanizmu CBAM i europejskich programów inwestycyjnych.

Komisja Europejska szacuje, że jeśli nowe przepisy zostaną przyjęte i wdrożone zgodnie z założeniami, propozycje mogą przynieść całkowite oszczędności w rocznych kosztach administracyjnych w wysokości około 6,3 mld EUR i zmobilizują dodatkowe publiczne i prywatne możliwości inwestycyjne w wysokości 50 mld EUR na wsparcie priorytetów politycznych.

– Musimy pamiętać, że pakiet Omnibus to dopiero projekt, który musi przejść przez całą procedurę legislacyjną Unii Europejskiej, a następnie być zaimplementowany do krajowych przepisach. Chociaż pakiet jest szeroki i obejmuje istotne zmiany, należy skupić się na dokładnej analizie jego treści w kontekście działalności branży chemicznej. Biorąc pod uwagę, że implementacja dyrektywy CSRD do polskiego porządku prawnego miała opóźnienie istotne jest, by przedsiębiorstwa miały jasne wytyczne i były odpowiednio wspierane przez instytucje krajowe w procesie dostosowywania się do nowych regulacji. W przypadku raportowania ESG warto zauważyć, że większe firmy już poczyniły pewne kroki w tej dziedzinie, jednak dla firm z sektora MŚP propozycje Komisji Europejskiej mogą stanowić pomocny impuls. Ważne jest jednak, by rozumieli, jakie zmiany nadchodzą i jak się do nich przygotować. Środki niezbędne do podjęcia powinny być określone w konsultacjach z podmiotami objętymi tymi przepisami, aby zapewnić dopasowanie działań do realnych potrzeb rynku – skomentowała Klaudia Kleps, Dyrektor Pionu Rzecznictwa i Legislacji w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego.

Zmiany w ramach CSRD

Jedną z najważniejszych proponowanych kwestii jest zmiana progów raportowania w ramach dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Pod dyrektywę będą podlegać firmy powyżej 1000 pracowników i obrotu powyżej 50 mln EUR lub sumy bilansowej powyżej 25 mln EUR. Oznacza to, że liczba przedsiębiorstw objętych zakresem raportowania została zmniejszona o ok. 80%.

Wprowadzony został „limit łańcucha wartości”. Dla firm zatrudniających poniżej 1000 pracowników Komisja przyjmie w drodze aktu delegowanego dobrowolny standard sprawozdawczości oparty na standardzie dla sektora MŚP (VSME).

Komisja zobowiązała się również do dokonania rewizji ESRS oraz usunięcia wymagań dotyczących standardów sektorowych, w celu ograniczenia liczby punktów danych, wyjaśnienia przepisów uznanych za niejasne oraz zwiększenia spójności z innymi aktami prawnymi.

Propozycja Komisji Europejskiej obejmuje również zapewnienie, że wymogi sprawozdawcze w zakresie zrównoważonego rozwoju dla dużych firm nie obciążają mniejszych firm w ich łańcuchach wartości.

Zastosowanie wszystkich wymogów sprawozdawczych określonych w dyrektywie CSRD zostało również odroczone o dwa lata w odniesieniu do dużych spółek, które miały składać sprawozdania w 2026 roku, oraz notowanych na giełdzie firm z sektora MŚP, które miały raportować w 2027 roku.

Pakiet Omnibus zmniejsza obciążenie obowiązków sprawozdawczych w zakresie taksonomii UE i ogranicza je do największych firm (odpowiadających zakresowi CSDDD), przy jednoczesnym zachowaniu możliwości dobrowolnego raportowania dla innych dużych firm w przyszłym zakresie CSRD.

Komisja wprowadziła również możliwość raportowania działań, które są częściowo zgodne z Taksonomią UE, a także próg istotności finansowej dla raportowania taksonomii oraz zmniejszyła szablony raportowania o około 70%.

W przypadku kryteriów DNSH wprowadzone zostały uproszczenia w zakresie zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli związanych ze stosowaniem i obecnością chemikaliów, które mają zastosowanie horyzontalnie do wszystkich sektorów gospodarki w ramach taksonomii UE. Jest to pierwszy krok w rewizji i uproszczeniu wszystkich kryteriów DNSH.

Dodatkowo dostosowano m.in. główny, oparty na systematyce, kluczowy wskaźnik wyników banków, tj. wskaźnik zielonych aktywów (Green Asset Ratio – GAR). Banki będą mogły wyłączyć z mianownika wskaźnika GAR ekspozycje związane z przedsiębiorstwami, które nie są objęte przyszłym zakresem CSRD, tj. przedsiębiorstwami zatrudniającymi mniej niż 1000 pracowników i uzyskującymi obroty niższe niż 50 mln EUR.

Dyrektywa ws. należytej staranności (CSDDD)

Najważniejsze zmiany w obszarze należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju dotyczą m.in.:

• ograniczenia zakresu wymaganej oceny ryzyka, głównie do bezpośrednich dostawców/partnerów biznesowych, a także zmniejszenie częstotliwości okresowych ocen i monitorowania partnerów z corocznych do przeprowadzanych co 5 lat, z możliwością ocen ad hoc w razie potrzeby,
• zmniejszenia obciążeń i przeciwdziałania sytuacji, w której firmy z sektora MŚP i małe spółki o średniej kapitalizacji są poddawane nadmiernym wymogom, przez ograniczenie ilości informacji, które mogą być wymagane w ramach mapowania łańcucha wartości przez duże przedsiębiorstwa,
• zwiększenia harmonizacji wymogów w zakresie należytej staranności przedsiębiorstw w celu zapewnienia równych warunków działania w całej UE,
• zniesienia unijnego systemu odpowiedzialności cywilnej, przy jednoczesnym zachowaniu praw poszkodowanych do pełnej rekompensaty za szkody spowodowane nieprzestrzeganiem przepisów oraz chronienie przedsiębiorstw przed nadmierną rekompensatą, w ramach systemów odpowiedzialności cywilnej państw członkowskich,
• odroczenia terminu stosowania wymogów należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do największych przedsiębiorstw do 26 lipca 2028 roku. i jednocześnie przyspieszenie przyjęcia wytycznych do lipca 2026 roku.

Rewizja mechanizmu CBAM

Główne zmiany obejmują m.in. zwolnienie z obowiązków CBAM małych importerów, głównie z sektora MŚP oraz osób fizycznych. Zmiana ta ma polegać na wprowadzeniu nowego łącznego rocznego progu CBAM wynoszącego 50 ton na importera, a przez to na zniesieniu obowiązków CBAM w odniesieniu do około 90% importerów (głównie z sektora MŚP), przy czym objęte ich zakresem pozostanie wciąż ponad 99 proc. emisji.

Komisja Europejska zakłada także uproszczenie upoważnień dla zgłaszających i przepisów dotyczących obowiązków CBAM, w tym obliczania emisji wbudowanych, oraz wymogów w zakresie sprawozdawczości.

Uproszczenie to poprzedza przyszłe rozszerzenie CBAM na inne sektory oraz towary rynku niższego szczebla, po czym na początku 2026 roku przedstawiony zostanie nowy wniosek ustawodawczy w sprawie rozszerzenia zakresu CBAM.

– Kluczowym elementem, który będziemy analizować wspólnie z Członkami Izby jest mechanizm CBAM. Dane niezbędne do ilościowego określenia emisji są rozbudowane i wymagają szczegółowych informacji o każdym importowanym produkcie. Europejskie przedsiębiorstwa mogą napotkać ryzyko otrzymania niewiarygodnych, niepełnych lub trudnych do zweryfikowania informacji, co w konsekwencji może prowadzić do kar podczas wdrażania złożonego systemu. Uproszczenie ram regulacyjnych jest niezbędne, aby zapewnić operatorom jasne i proste zasady raportowania. Ważnym elementem omawianego pakietu jest również kwestia Taksonomii UE. Konieczne jest wprowadzenie większej elastyczność w stosowaniu kryteriów kwalifikacji, które uwzględniałyby wpływ całego łańcucha wartości oraz dostępność technologii przejściowych. Dzięki temu przedsiębiorstwa będą mogły efektywnie dostosować się do nowych regulacji, zachowując jednocześnie cele zrównoważonego rozwoju – podsumowała Klaudia Kleps.

Finansowanie inwestycji

Komisja proponuje również szereg zmian mających na celu uproszczenie i zoptymalizowanie wykorzystania szeregu programów inwestycyjnych, w tym InvestEU, EFIS i dawniejszych instrumentów finansowych.

W komunikacie Komisji Europejskiej czytamy m.in. o:

• zwiększeniu zdolności inwestycyjnych UE przez wykorzystanie zwrotów z wcześniejszych inwestycji, a także zoptymalizowaniu wykorzystania funduszy nadal dostępnych w ramach dotychczasowych instrumentów finansowych. W ten sposób na inwestycje publiczne i prywatne ma zostać uruchomionych ok. 50 mld EUR. Zwiększone zdolności InvestEU zostaną wykorzystane głównie do finansowania działań wspierających priorytetowe polityki, takie jak „Kompas Konkurencyjności dla UE” czy Clean Industrial Deal.
• uproszczeniu wymogów administracyjnych dla partnerów wykonawczych, pośredników finansowych i beneficjentów końcowych, zwłaszcza z sektora MŚP. Komisja Europejska oczekuje, że proponowane środki upraszczające przyniosą oszczędności kosztów w wysokości 350 mln EUR.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego wraz z firmami członkowskimi szczegółowo analizuje propozycje Komisji Europejskiej w celu wypracowania wspólnego stanowiska dotyczącego opublikowanych inicjatyw zawartych w pakiecie Omnibus. Dokument zostanie opublikowany wkrótce i będzie wykorzystywany w dalszych pracach rzeczniczych, podczas spotkań i dyskusji z administracją krajową oraz unijną, a także na wydarzeniach PIPC.