Polska Chemia: strategia rozwoju w kontekście regulacji i transformacji przemysłowej

W ostatnim odcinku podcastu serii o polskim sektorze chemicznym realizowanego przez Politykę Insight we współpracy z Qemetiką wzięła udział Klaudia Kleps, Dyrektor Pionu Rzecznictwa i Legislacji w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego. W rozmowie z prowadzącą Julią Cydejko, analityczką ds. energetycznych w Polityce Insight poruszyły kwestie strategicznych kierunków rozwoju Polskiej Chemii w kontekście europejskim i globalnym.

Konkurencyjność przemysłu chemicznego zależy od różnych czynników. Chemia jest branżą globalną a wszelkie zmiany na rynkach światowych, sytuacja geopolityczna, zmiany handlowe, produkcyjne czy inwestycje mają wpływ na jej sytuację. Klaudia Kleps podkreśliła, że wśród tych czynników należy wymienić również walkę cenową z producentami spoza Unii Europejskiej. Obecnie branża zmaga się z tanim importem z rynków azjatyckich, gdzie koszty wytworzenia są dużo niższe, produkcja jest subsydiowana, regulacje środowiskowe czy klimatyczno-energetyczne diametralnie różnią się od europejskich.

Zapytana o przewagi chińskich firm chemicznych zwróciła uwagę na to, że rynek azjatycki nie jest tak doregulowany, jak ma to miejsce w Unii Europejskiej. Ponadto dysponuje większym dostępem do surowców, w tym krytycznych oraz zupełnie innymi kosztami energii. Bardzo często firmy są również dotowane przez państwo.

– Widzimy dużą potrzebę wzmocnienia mechanizmów ochrony rynku, zarówno poprzez zwiększenie ochrony przed dumpingiem cenowym, jak i rewizję oraz rozszerzenie istniejących instrumentów ochrony handlu. Kluczowym wyzwaniem jest także poprawa egzekwowania tych przepisów, gdzie dostrzegamy pewne luki. Z drugiej strony, istotne jest wzmocnienie nadzoru celnego oraz usprawnienie monitorowania rynku – podkreśliła Ekspertka PIPC.

Zwróciła uwagę na możliwość uszczelnienia systemu poprzez zwiększoną identyfikację kraju pochodzenia oraz sposobu produkcji towarów. Podkreśliła również konieczność rozważenia wprowadzenia wymogu spełniania przez produkty importowane z Azji tych samych standardów i parametrów jakościowych, jakie obowiązują dla produktów wytwarzanych w Europie.

W ramach tych działań branża wyczekuje się m.in. przedstawienia Clean Industrial Deal w pierwszych stu dniach pracy nowej Komisji Europejskiej. Branża z nadzieją obserwuje także przygotowywany akt dotyczący przyspieszenia dekarbonizacji przemysłu, który ma zwiększyć nacisk na inwestycje w technologie niskoemisyjne, infrastrukturę sieciową czy rozwiązania takie jak CCS i CCU.

Regulacje i transformacja przemysłu

Dla przemysłu chemicznego kluczowe będą również zmiany w regulacjach, w tym rozporządzenia REACH czy ograniczenia PFAS. Branża z niecierpliwością oczekuje szczegółowych propozycji, które na obecnym etapie pozostają nieprecyzyjne. Istotne są również inicjatywy związane z gospodarką o obiegu zamkniętym, w tym zwiększanie popytu na materiały wtórne i budowa jednolitego rynku odpadów.

Klaudia Kleps podkreśliła, że sektor chemiczny wymaga szerszego spojrzenia, obejmującego nie tylko kwestie regulacyjne, ale także wsparcie dla zielonych technologii oraz inwestycji. Wskazała, że rozmowy dotyczące nowego budżetu i wieloletnich ram finansowych powinny uwzględniać potrzebę efektywnego wydatkowania środków na wsparcie konkurencyjności przemysłu w Europie.

– Nie uciekniemy od celów transformacji. Było to jednoznacznie wskazane w wytycznych politycznych przewodniczącej Ursuli von der Leyen. Jednak aktualnie powinniśmy pracować nad nowymi możliwościami ich realizacji. Liczę, że hasło polityki przemysłowej i konkurencyjności nie będzie jedynie nośnym hasłem, ale faktycznie znajdzie swoje odzwierciedlenie w uproszczeniach, również regulacyjnych dla przedsiębiorców. Jeżeli chodzi o ramy polityczne i generalnie regulacyjne powinny one zapewnić nowe, skoordynowane podejście do zapewnienia konkurencyjności w całym procesie dekarbonizacji przemysłu unijnego – powiedziała Klaudia Kleps.

W obliczu presji gospodarczej ze strony regionów spoza UE, ważne jest stworzenie kompleksowego systemu wspierającego pozycję firm chemicznych i zapewnienie im uczciwej konkurencji na rynku międzynarodowym. Odpowiedzią Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego na te wyzwania jest Manifest Polskiej Chemii. Dokument stanowi zbiór 60 postulatów, które dotyczą głównych kierunków potrzebnych zmian. Odnoszą się one m.in. do poziomu regulacyjnego, wskazując na potrzebę korekty istniejących przepisów oraz zapewnienia dostępu do stabilnego finansowania inwestycji, a także na mechanizmy ochrony rynku, transformację energetyczną oraz rozwój zrównoważonej chemii. Ważnym obszarem jest także zapewnienie sprzyjających regulacji, w dialogu z przemysłem na poziomie unijnym i krajowym.

Wyzwania kadrowe

Zapytana o wyzwania związane z kadrami w branży chemicznej, zwróciła uwagę na brak wykwalifikowanych specjalistów, zwłaszcza w kontekście zielonej i cyfrowej transformacji. Branża potrzebuje kompetencji w zakresie projektowania, realizacji i obsługi nowych zielonych inwestycji. Wzrost zapotrzebowania na takie umiejętności wskazuje na konieczność reformy systemu kształcenia, aby dostarczyć odpowiednio przygotowanych specjalistów na różnych poziomach edukacji. Polska Izba Przemysłu Chemicznego w ramach swojej działalności prowadzi Program ChemHR, którego celem jest zacieśnienie współpracy między branżą, a uczelniami wyższymi oraz przygotowanie studentów do pracy w sektorze chemicznym.

Współpraca z administracją

Pierwszego stycznia 2025 r. rusza prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej. Ekspertka PIPC podkreśliła, że jest to okazja do kształtowania debaty unijnej i ukierunkowywania strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przemysłowego w kolejnych latach.

– Potrzebne jest świeże spojrzenie na pewne sprawy, w tym na konkurencyjność przemysłu. Polska będzie miała okazję faktycznie dać znaczący wkład w poszukiwania różnych rozwiązań. Oczywiście przed nami realizacja niejako kolejnego etapu Europejskiego zielonego ładu, który zakłada wzmocnienie go o komponent przemysłowy, w tym właśnie o taką dedykowaną, ukierunkowaną politykę przemysłową. W mojej ocenie niezwykle istotna jest konieczność współpracy wszystkich naszych krajowych resortów w ramach przygotowań do polskiej prezydencji – powiedziała Klaudia Kleps.

Ekspertka zaznaczyła, że kwestie związane z przemysłem chemicznym dotyczą kompetencji różnych resortów. Wskazana byłaby kooperacja zarówno między poszczególnymi resortami w przygotowaniach priorytetów na prezydencję, w tym w obszarze polityki przemysłowej, ale także rozmów ze stroną przemysłową.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego pozostaje otwarta na współpracę w tym zakresie. Obszary zdiagnozowane i zaadresowane w Manifeście Polskiej Chemii stanowią solidną podstawę do opracowania dokumentu strategicznego dla przemysłu chemicznego.

Cała rozmowa jest dostępna na Soundcloud i Spotify.