Postulaty Polskiej Chemii ws. Clean Industrial Deal przedstawione w Parlamencie Europejskim – podsumowanie debaty PIPC

18 marca 2025 r. w  siedzibie Parlamentu Europejskiego w Brukseli odbyła się debata w ramach Kampanii Polska Chemia, pod hasłem „Polska Chemia w Prezydencji PL: Clean Industrial Deal z perspektywy Polskiej Chemii – przyszłość branży”. W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele Członków Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego oraz poszczególnych Komisji Parlamentu Europejskiego. Gospodarzem debaty był Poseł do Parlamentu Europejskiego Krzysztof Hetman. Wydarzenie zostało objęte oficjalnym patronatem polskiej prezydencji w Radzie UE.

Wśród przedstawicieli Komisji Parlamentu Europejskiego znaleźli się m.in.: Poseł Krzysztof Brejza, Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, Poseł Bartłomiej Sienkiewicz, Komisja Spraw Konstytucyjnych, Poseł Dariusz Joński, Komisja Transportu i Turystyki, Komisja Petycji oraz Poseł Kamila Gasiuk-Pihowicz, Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów. Dodatkowo udział wzięli także przedstawiciele firm zrzeszonych w PIPC, w tym ORLEN, Qemetica, ANWIL, Grupa Azoty, Rafineria Gdańska, Solvachem oraz BASF.

Podczas spotkania dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, przedstawił kluczowe dane obrazujące pozycję i perspektywy przemysłu chemicznego zarówno w Polsce, jak i na tle Europy i świata. Zwrócił uwagę na zmiany w globalnej produkcji chemikaliów, gdzie Chiny umocniły swoją pozycję lidera z 44% udziałem w 2023 r., podczas gdy udział UE27 spadł do 13%. Podkreślił również energochłonność polskiego przemysłu chemicznego, który zużywa około 30% całkowitej energii elektrycznej i 53% gazu ziemnego wykorzystywanego przez cały przemysł w Polsce. Przedstawił także pozycję konkurencyjną europejskiego przemysłu chemicznego na tle innych regionów świata. Szczególną uwagę poświęcono polskiemu przemysłowi chemicznemu, prezentując dane dotyczące wartości produkcji sprzedanej (431,4 mld PLN w 2024 r.), udziału w całkowitej produkcji sprzedanej przemysłu (17,3%), zatrudnienia (341 tys.), a także bilansu handlu zagranicznego, który w okresie I-X 2024 roku wykazał deficyt w eksporcie w wysokości 38,2 mld PLN.

Uczestnicy spotkania omówili również perspektywę polskiego przemysłu chemicznego na unijną inicjatywę Clean Industrial Deal oraz Action Plan for Affordable Energy. Przedstawiciele firm członkowskich PIPC, biorący udział w spotkaniu wskazali na dużą ogólność dokumentów i to, że nie adresują one w wystarczający sposób potrzeb związanych m.in. z maksymalizacją katalogu technologii wspierających dekarbonizację. Podkreślili również, że proces dekarbonizacyjny nie będzie możliwy bez adekwatnego wsparcia przedsiębiorstw. Istotną kwestią wskazywaną przez firmy jest także konieczność odroczenia redukcji liczby bezpłatnych uprawnień do emisji CO₂.

Klaudia Kleps, Dyrektor Pionu Rzecznictwa i Legislacji w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego kluczowe postulaty PIPC dotyczące dostępu do energii, wzmocnienia podaży i popytu na czyste technologie, finansowania transformacji, gospodarki o obiegu zamkniętym, dostępu do surowców krytycznych, ochrony rynku i podejścia sektorowego, zwłaszcza rozwiązań w ramach tzw. pakietu dla przemysłu chemicznego.

Wśród kluczowych postulatów Izby dot. wybranych elementów Clean Industrial Deal znalazły się:

• Neutralność technologiczna i dostęp do energii

Kluczowe jest, aby konsekwentnie realizowana była zasada neutralności technologicznej, tak aby w najbardziej efektywny kosztowo sposób umożliwiać wykorzystanie pełnego potencjału technologii zarówno zero-, ale także tych niskoemisyjnych. Należy wyraźnie uwzględnić rolę gazu ziemnego jako paliwa przejściowego oraz rozszerzyć wsparcie finansowe i regulacyjne kontraktów PPA na technologie zero- oraz niskoemisyjne, w tym energetykę jądrową

• Ochrona rynku unijnego przed nieuczciwą konkurencją

Konieczne jest pilne wdrożenie efektywnych narzędzi ochrony handlowej, takich jak usprawnienie procedur antydumpingowych oraz wprowadzenie dodatkowych narzędzi kompensacyjnych uwzględniających rzeczywiste różnice w kosztach energii, surowców i środowiskowych między producentami unijnymi a krajami trzecimi.

• Wzmocnienie pakietu sektorowego dla przemysłu chemicznego

Zapowiedziany Chemicals Industry Package powinien zawierać konkretne działania deregulacyjne, w tym gruntowną rewizję REACH, z naciskiem na uproszczenie wymogów i zmniejszenie obciążeń administracyjnych. Pakiet powinien również przewidywać dedykowane fundusze na modernizację strategicznych instalacji przemysłowych oraz zapewnienie wystarczającego finansowania badań, rozwoju i innowacji technologicznych oraz zapewniać większą przewidywalność regulacyjną. Podczas przygotowywania ogólnego ograniczenia dla PFAS, KE powinna uwzględnić dopuszczalność stosowania PFAS w zastosowaniach przemysłowych, gdzie ryzyko emisji i narażenia jest dobrze kontrolowane oraz nie istnieją realne alternatywy.

• Reforma mechanizmu CBAM

Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej oceny funkcjonowania mechanizmu CBAM oraz jego wpływu na konkurencyjność europejskich eksporterów. Dopiero wnioski z tej oceny powinny posłużyć do opóźnienia wycofywania bezpłatnych uprawnień, ewentualnego rozszerzenia mechanizmu oraz zapewnienia ochrony europejskich eksporterów. Działania te zapobiegną zwiększeniu kosztów operacyjnych i utracie konkurencyjności na rynkach zagranicznych. Dla procesów o szczególnym znaczeniu strategicznym, darmowe przydziały emisji CO₂ powinny zostać utrzymane bezterminowo.

• Urealnienie regulacji dotyczących produkcji wodoru odnawialnego

Konieczne jest zawieszenie celu Dyrektywy RED III dot. RFNBO na 2030 r. oraz ustanowienie na dalsze okresy niewiążącego celu dla przemysłu w odniesieniu do sektorów, w których wykorzystanie wodoru znajduje się na wysokim poziomie, w tym w sektorze nawozowym. Potrzebna jest również szybsza rewizja aktów delegowanych – jeszcze w 2025 r. – oraz odłożenie w czasie wejścia w życie kryterium dodatkowości przynajmniej do 2035 r. To pozwoli na realistyczne i efektywne wdrożenie produkcji wodoru, zapobiegnie nowym strategicznym uzależnieniom importowym oraz wspomoże dekarbonizację lokalnego przemysłu chemicznego.

• Uznanie recyklingu chemicznego

Inicjatywy dotyczące wdrażania zasad gospodarki obiegu zamkniętego, powinny uwzględniać uznanie prawne recyklingu chemicznego jako technologii komplementarnej do recyklingu mechanicznego i niezbędnej dla osiągnięcia celów. Recykling chemiczny umożliwia rozkład polimerów na poziomie molekularnym, co pozwala na uzyskanie surowców o jakości porównywalnej z pierwotnymi. Aby recykling chemiczny mógł zostać szerzej wdrożony, konieczne jest stworzenie odpowiednich ram prawnych, które zapewnią jego zgodność z regulacjami środowiskowymi oraz umożliwią efektywne finansowanie tego rodzaju inwestycji.

• Dostęp do surowców krytycznych i Critical Chemicals Act

Istotne jest szybkie wdrożenie Critical Raw Materials Act oraz wprowadzenie odrębnego EU Critical Chemicals Act, obejmującego m.in. utworzenie specjalnego funduszu, wspieranie inwestycji w strategiczne projekty surowcowe i chemiczne oraz zapewnienie bezpieczeństwa dostaw kluczowych chemikaliów strategicznych dla europejskiej gospodarki. Wierzymy, że EU Critical Chemicals Act powinien wprowadzić dedykowane mechanizmy wsparcia, oraz przyjmować odrębne bardziej realistyczne cele emisji dla zakładów produkujących substancje o znaczeniu strategicznym.

• Równość szans w finansowaniu transformacji

Mechanizmy finansowe, takie jak Industrial Decarbonisation Bank oraz Innovation Fund, powinny być dystrybuowane w sposób uwzględniający dysproporcje w nakładach, jakie poszczególne kraje muszą ponieść w procesie transformacji energetycznej. Państwa o historycznie wysokim udziale paliw kopalnych w miksie energetycznym, takie jak Polska, wymagają znacznie większych inwestycji w modernizację infrastruktury i rozwój niskoemisyjnych źródeł energii. System finansowania powinien uwzględniać te różnice i zapewnić sprawiedliwy dostęp do środków, umożliwiając wszystkim państwom członkowskim osiągnięcie celów klimatycznych w sposób realistyczny a zastosowane rozwiązania nie powinny pogłębiać obecnych dysproporcji finansowych między krajami UE. W związku z tym istotne jest zapewnienie dodatkowego wsparcia państwom członkowskim o mniejszych możliwościach fiskalnych.

Debata odbyła się w ramach Kampanii Polska Chemia, prowadzonej przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego. Partnerami Kampanii są:

Partnerzy Strategiczni: ORLEN S.A., Qemetica S.A.

Partner Główny: ANWIL S.A.

Partner: ORLEN Południe S.A.