Stanowisko PIPC wobec wybranych elementów pakietu Fit for 55: propozycje zmian w RED III, EU ETS i CBAM

Polska Izba Przemysłu Chemicznego (PIPC) opracowała i przesłała do kluczowych ministerstw stanowisko dotyczące wybranych elementów pakietu Fit for 55. W dokumencie branża chemiczna apeluje o pilną rewizję kluczowych regulacji, aby dostosować politykę klimatyczno-energetyczną UE do realnych możliwości przemysłu i uniknąć deindustrializacji Europy.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego, reprezentująca kluczowe sektory przemysłu chemicznego w Polsce, w tym największych producentów chemikaliów, nawozów oraz sektor petrochemiczny i rafineryjny, przedstawiła stanowisko wobec wybranych elementów pakietu Fit for 55. Dokument, skierowany do kluczowych ministerstw, podkreśla potrzebę pilnej oceny skutków wprowadzonych regulacji i dostosowania ich do aktualnej sytuacji gospodarczej.

PIPC zwraca uwagę, że postulaty Komisji Europejskiej zawarte w Clean Industrial Deal, mające na celu wzmocnienie konkurencyjności europejskiego przemysłu, trafnie identyfikują problemy, z którymi boryka się sektor. Jednakże, aby transformacja przemysłu chemicznego mogła przebiegać sprawnie i efektywnie, niezbędne jest przedstawienie konkretnych mechanizmów wsparcia.

W obliczu kryzysu konkurencyjności przemysłu w UE, PIPC apeluje o rewizję kluczowych regulacji pakietu Fit for 55, w szczególności Rozporządzenia CBAM, Dyrektywy RED III oraz Dyrektywy o EU ETS. Izba podkreśla, że obecna debata powinna skupić się na dostosowaniu polityki klimatyczno-energetycznej do rzeczywistych możliwości unijnych sektorów przemysłowych, aby uniknąć ryzyka deindustrializacji Europy.

Dyrektywa RED III

Dokument wprowadza nowy obowiązkowy udział paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego (RFNBO) w ramach wodoru wykorzystywanego w przemyśle państw członkowskich UE, w wymiarze 42% w 2030 r. i 60% w 2035 r. Dodatkowo dyrektywa RED III przewiduje również znaczne zwiększenie minimalnego obowiązkowego udziału energii ze źródeł odnawialnych w sektorze transportu w 2030 r. do poziomu 29% udziału energii ze źródeł odnawialnych lub 14,5% redukcji intensywności emisji gazów cieplarnianych.

Zdaniem PIPC obowiązek zapewnienia minimalnego udziału paliw RFNBO będzie stanowił istotne obciążenie dla polskiego i unijnego przemysłu chemicznego. Przede wszystkim, ogromne zapotrzebowanie na wodór RFNBO, generuje gigantyczne zapotrzebowanie na energię elektryczną z nowych źródeł. Ponadto, budowa tak dużej liczby nowych instalacji OZE potrzebnych do zasilania instalacji produkcji wodoru, spełniających wymagania rozporządzeń delegowanych KE wydaje się niemożliwa w horyzoncie czasowym przewidzianym dla realizacji celów transportowych i przemysłowych dla paliw RFNBO. Istnieje także możliwość pojawienia się potencjalnej luki finansowej między kosztami produkcji wodoru odnawialnego a wodoru szarego, która w ciągu dekady może sięgnąć dziesiątki miliardów złotych. Do tego należy doliczyć koszty inwestycji towarzyszących, takich jak magazyny energii, które są niezbędne do stabilizacji systemu elektroenergetycznego. Brak unijnych celów dla wodoru niskoemisyjnego dodatkowo utrudnia dywersyfikację źródeł produkcji, a dążenie do zmniejszenia zależności od paliw kopalnych z Rosji może prowadzić do powstania nowych, strategicznych zależności od importu wodoru odnawialnego, co z kolei stwarza ryzyko ucieczki przemysłu z Europy.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego, w odniesieniu do branż w których zużycie wodoru znajduje się na wysokim poziomie, apeluje m.in. o tymczasowe zawieszenie celu dotyczącego RFNBO na 2030 r., do momentu, gdy dostępność energii z OZE w UE znacząco wzrośnie, a ceny energii elektrycznej ustabilizują się. Dodatkowo w perspektywie po 2030 r. cele dla tych sektorów powinny zostać zastąpione niewiążącymi celami dekarbonizacyjnymi. W ocenie PIPC zasady produkcji paliw RFNBO powinny również przewidywać m.in. dłuższe okresy przejściowe na skorzystanie z wyjątków od zasad dodatkowości oraz łagodniejsze wymagania dotyczące korelacji czasowej.

Dla ochrony polskiego przemysłu, zwłaszcza nawozowego i uniknięcia deindustrializacji tej części Europy konieczne jest wezwanie Komisji Europejskiej również do:

• szybszej rewizji Aktów Delegowanych, w tym wszystkich kryteriów dodatkowości (oraz odłożenia w czasie jego wejścia w życie przynajmniej do 2035 r.),
• rezygnacji z wdrożenia kryterium korelacji godzinowej i pozostawienia możliwości stosowania korelacji miesięcznej,
• dopuszczenia suplementacji zasilania w energię elektryczną elektrolizerów wody za pośrednictwem PPA ze źródeł innych niż OZE,
• usunięcia restrykcji w zakresie możliwości przyznawania wsparcia krajowego dla źródeł OZE,
• rewizji podejścia do energii atomowej,
• stworzenia prostych i skutecznych mechanizmów wsparcia rozwoju transgranicznej infrastruktury przesyłowej wodoru i energii elektrycznej na terenie UE,
• wprowadzenia dopłat i subsydiów na prąd i/lub wodór odnawialny dla przemysłu energochłonnego, dla którego zmiana polegająca na przejściu z paliw odnawialnych na prąd wymaga ogromnych nakładów finansowych.

Dyrektywa EU ETS

W obecnych ramach prawnych unijne limity uprawnień w ETS1 osiągają zerowe pułapy już pod koniec lat 30-tych lub w przypadku połączenia ETS1 z ETS2 – na początku lat 40-tych. Założony liniowy współczynnik redukcji wskazuje, że zarówno energochłonny przemysł, w tym chemiczny, jak i związana z nim energetyka, powinny osiągnąć do tego czasu zerowe emisje netto. Osiągnięcie ambicji klimatycznych przez przemysł unijny w tak krótkim czasie nie jest jednak możliwe, nawet przy szybszym tempie i skali rozwoju CCS, co jest obecnie mało prawdopodobne, ale może w zamian skutkować tzw. ucieczką emisji.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego wraz z Członkami Izby w stanowisku wezwała do zapewnienia dostępności wystarczającej liczby bezpłatnych uprawnień do emisji, by zapewnić odpowiednią płynność i przewidywalność systemu w dłuższym horyzoncie czasowym.

Wdrożenie ETS2 zgodnie z planem w 2027 r. generuje ryzyko dalszego pogorszenia pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw chemicznych w UE. Będzie się to wiązać m.in. ze wzrostem kosztów transportu surowców, półproduktów i gotowych towarów, a także dodatkowymi kosztami funkcjonowania instalacji chemicznych dotychczas nieobjętych EU ETS oraz dodatkowymi obciążeniami dla instalacji ETS1 z tytułu mechanizmu podwójnego liczenia w ETS2.

Zdaniem PIPC utrzymanie funkcjonowania EU ETS w przyszłości powinno zakładać co najmniej:

• dostosowanie współczynnika redukcji liniowej po 2030 r.,
• zmianę funkcjonowania MSR,
• dostosowanie ram kalkulacji emisji dla produktów wytworzonych z wychwyconego CO₂ (CCU),
• wyrównanie globalnej konkurencji towarów wytworzonych w instalacjach objętych EU ETS,
• rewizję wytycznych w sprawie niektórych środków pomocy państwa w kontekście EU ETS – rekompensaty kosztów pośrednich CO2 – jako części szerszego celu, jakim jest zapewnienie skutecznych ram chroniących przemysł przed ryzykiem ucieczki emisji.

Rozporządzenie CBAM

W stanowisku Izba wskazała, że horyzontalne rozszerzenie obecnych ram CBAM na niektóre sektory bez wprowadzenia odpowiednich zmian dotyczących samego mechanizmu może stanowić wyzwanie.

Obecne ramy CBAM mogą nie zastąpić skutecznie istniejących środków ochrony przed ryzykiem ucieczki emisji w ramach EU ETS. Przyszłe potencjalne rozszerzenie CBAM powinno uwzględniać, że mechanizm spełnia swoje cele w zakresie zapewnienia solidnej ochrony przed ucieczką emisji dla sektorów objętych zakresem i zmniejszenia globalnych emisji gazów cieplarnianych.

W kontekście rozszerzenia CBAM Polska Izba Przemysłu Chemicznego wraz z Członkami Izby postulują o:

• przeciwstawianie się propozycjom włączenia w zakres CBAM wszystkich sektorów EU ETS, w tym zwłaszcza miedzi, do 2030 r.,
• zezwolenie na dalsze rozszerzanie CBAM wyłącznie w drodze pełnego procesu legislacyjnego, a nie w drodze aktów wykonawczych,
• pozostawienie emisji z Zakresu 2. i 3. poza CBAM, biorąc pod uwagę brak dokładnej metodologii ich uwzględniania,
• uwzględnienie sytuacji eksporterów poza obszar UE, dla których objęcie CBAM oznacza utratę darmowych uprawnień do emisji CO2 bez żadnej kompensacji,
• rozszerzenie zakresu przeciwdziałania obchodzeniu przepisów.