Stanowisko Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego ws. Clean Industrial Deal

Polska Izba Przemysłu Chemicznego wraz z Członkami opracowała stanowisko do Clean Industrial Deal, które zawiera kluczowe postulaty dla odbudowy konkurencyjności przemysłu chemicznego w Polsce i Europie. Wybrane elementy tego stanowiska były prezentowane podczas ważnych wydarzeń organizowanych przez PIPC, takich jak Chemiczne Otwarcie Roku z udziałem administracji krajowej czy posiedzenie Zespołu Parlamentarnego ds. przemysłu chemicznego. Stanowisko zostało też przekazane do ministerstw kluczowych dla sektora chemicznego. Postulaty branży zostały również przedstawione administracji unijnej podczas spotkania zorganizowanego przez PIPC w Brukseli. 

PIPC w stanowisku dot. Clean Industrial Deal podkreśla, że utrata konkurencyjności europejskiego przemysłu wobec krajów dysponujących dostępem do tańszej energii stanowi obecnie wyzwanie a jego rozwiązanie nie może zostać przełożone na moment zakończenia czasochłonnych inwestycji infrastrukturalnych.

Izba zwraca uwagę, że aby zapowiedziane w ramach CID inicjatywy i programy miały realny wpływ na europejską gospodarkę, konieczne jest kompleksowa, skonsolidowana ocena wpływu pakietu Fit for 55 oraz pozostałych elementów reformy Europejskiego Zielonego Ładu. Stanowisko PIPC w sprawie rewizji wybranych elementów pakietu Fit for 55 zostało opublikowane tutaj.

Dotychczas taka analiza nie została wykonana, a zdaniem PIPC jej realizacja jest kluczowa dla rzeczywistego oszacowania efektów proponowanych działań. Taki przegląd umożliwiłby precyzyjne określenie wpływu celów polityki energetyczno-klimatycznej zarówno na gospodarkę, jak i na klimat.

Kluczowe postulaty przemysłu chemicznego dotyczące Clean Industrial Deal

Neutralność technologiczna i dostęp do energii

Jednym z kluczowych filarów Clean Industrial Deal jest zapewnienie przystępnej cenowo energii, co ma zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności europejskiego przemysłu, zwłaszcza energochłonnych sektorów. Ceny energii w Europie są znacząco wyższe niż w USA czy Chinach, przez co ograniczają zdolność unijnego przemysłu do skutecznej konkurencji na rynku globalnym.

Dodatkowo Clean Industrial Deal koncentruje się głównie na elektryczności, tymczasem dla przemysłu chemicznego, kluczowe znaczenie mają ceny gazu, który jest zarówno źródłem energii, jak i surowcem. Bez działań zmierzających do obniżenia kosztów gazu trudno będzie zwiększyć konkurencyjność europejskiego przemysłu chemicznego. Jest to kluczowe dla krótkoterminowej konkurencyjności sektora, a zasadniczym problemem zarówno Clean Industrial Deal, jak i Action Plan for Affordable Energy jest brak nowych, przełomowych inicjatyw, które mogłyby doprowadzić do szybkiej redukcji kosztów energii.

Kluczowe jest, aby konsekwentnie realizowana była zasada neutralności technologicznej, tak aby w najbardziej efektywny kosztowo sposób umożliwiać wykorzystanie pełnego potencjału technologii zarówno zero-, ale także tych niskoemisyjnych. Należy również rozszerzyć wsparcie finansowe i regulacyjne kontraktów PPA na technologie zero- oraz niskoemisyjne.

Ochrona rynku unijnego przed nieuczciwą konkurencją

Choć dokument podkreśla potrzebę wzmocnienia narzędzi ochrony handlowej, to dotychczasowe mechanizmy, takie jak Trade Defence Instruments (TDI), często okazują się zbyt wolne i nieskuteczne.

UE musi przyspieszyć i uprościć procesy dochodzeniowe, tak aby reakcja na nieuczciwe praktyki handlowe była dynamiczna i realnie chroniła europejski przemysł chemiczny.

Dodatkowo, konieczne jest zapobieganie przejmowaniu kluczowych firm przez podmioty subsydiowane przez rządy spoza UE, szczególnie jeśli prowadzi to do transferu technologii i uzależnienia europejskiego rynku od dostaw spoza Wspólnoty.

Ważne jest pilne wdrożenie efektywnych narzędzi ochrony handlowej, takich jak usprawnienie procedur antydumpingowych oraz wprowadzenie dodatkowych narzędzi kompensacyjnych, które będą uwzględniać rzeczywiste różnice w kosztach energii, surowców i środowiskowych między producentami unijnymi a krajami trzecimi.

Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej oceny funkcjonowania mechanizmu CBAM oraz jego wpływu na konkurencyjność europejskich eksporterów. Dopiero wnioski z tej oceny powinny posłużyć do opóźnienia wycofywania bezpłatnych uprawnień, ewentualnego rozszerzenia mechanizmu oraz zapewnienia ochrony europejskich eksporterów. Dla procesów o szczególnym znaczeniu strategicznym, darmowe przydziały emisji CO₂ powinny zostać utrzymane bezterminowo.

Wzmocnienie pakietu sektorowego dla przemysłu chemicznego

Zapowiedziany Chemicals Industry Package powinien zawierać konkretne działania deregulacyjne oraz przewidywać dedykowane fundusze na modernizację strategicznych instalacji przemysłowych oraz zapewnienie wystarczającego finansowania badań, rozwoju i innowacji technologicznych oraz zapewniać większą przewidywalność regulacyjną. Komisja Europejska powinna uwzględnić dopuszczalność stosowania PFAS w zastosowaniach przemysłowych, gdzie ryzyko emisji i narażenia jest dobrze kontrolowane oraz nie istnieją realne alternatywy.

Urealnienie regulacji dotyczących produkcji wodoru odnawialnego

Dyrektywa RED III wprowadza obowiązek udziału paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego (RFNBO) w ramach wodoru wykorzystywanego w przemyśle państw członkowskich UE, w wymiarze 42% w 2030 r. i 60% w 2035 r. Tak ambitne cele są niemożliwe do osiągnięcia w perspektywie czasowej przyjętej przed dyrektywę RED III i będą stanowić istotne obciążenie dla przemysłu chemicznego. Konieczne jest zawieszenia celu RFNBO na 2030 r. oraz ustanowienia na dalsze okresy niewiążącego celu dla przemysłu w odniesieniu do sektorów, w których wykorzystanie wodoru znajduje się na wysokim poziomie, w tym w sektorze nawozowym. Potrzebna jest również szybsza rewizja aktów delegowanych – jeszcze w 2025 r., w tym przede wszystkim kryterium dodatkowości oraz odłożenie w czasie wejścia w życie kryterium dodatkowości przynajmniej do 2035 r. To pozwoli na realistyczne i efektywne wdrożenie produkcji wodoru, zapobiegnie nowym strategicznym uzależnieniom importowym oraz wspomoże dekarbonizację lokalnego przemysłu chemicznego.

Uznanie recyklingu chemicznego, dostęp do surowców krytycznych i Critical Chemicals Act

Inicjatywy dotyczące wdrażania zasad gospodarki obiegu zamkniętego, powinny uwzględniać uznanie prawne recyklingu chemicznego jako technologii komplementarnej do recyklingu mechanicznego i niezbędnej dla osiągnięcia celów. Recykling chemiczny umożliwia rozkład polimerów na poziomie molekularnym, co pozwala na uzyskanie surowców o jakości porównywalnej z pierwotnymi. Aby recykling chemiczny mógł zostać szerzej wdrożony, konieczne jest stworzenie odpowiednich ram prawnych, które zapewnią jego zgodność z regulacjami środowiskowymi oraz umożliwią efektywne finansowanie tego rodzaju inwestycji.

Szybkie wdrożenie Critical Raw Materials Act oraz wprowadzenie odrębnego EU Critical Chemicals Act, obejmującego min. utworzenie specjalnego funduszu, wspieranie inwestycji w strategiczne projekty surowcowe i chemiczne oraz zapewnienie bezpieczeństwa dostaw kluczowych chemikaliów strategicznych dla europejskiej gospodarki. Wierzymy, że EU Critical Chemicals Act powinien wprowadzić dedykowane mechanizmy wsparcia oraz przyjmować odrębne, bardziej realistyczne cele emisji dla zakładów produkujących substancje o znaczeniu strategicznym.

Równość szans w finansowaniu transformacji

Istniejące mechanizmy finansowe, takie jak Industrial Decarbonisation Bank oraz Innovation Fund, powinny być dystrybuowane w sposób uwzględniający dysproporcje w nakładach, jakie poszczególne kraje muszą ponieść w procesie transformacji energetycznej. Państwa o historycznie wysokim udziale paliw kopalnych w miksie energetycznym, takie jak Polska, wymagają znacznie większych inwestycji w modernizację infrastruktury i rozwój niskoemisyjnych źródeł energii. System finansowania powinien uwzględniać te różnice i zapewnić sprawiedliwy dostęp do środków, umożliwiając wszystkim państwom członkowskim osiągnięcie celów klimatycznych w sposób realistyczny a zastosowane rozwiązania nie powinny pogłębiać obecnych dysproporcji finansowych między krajami UE. W związku z tym istotne jest zapewnienie dodatkowego wsparcia państwom członkowskim o mniejszych możliwościach fiskalnych.