„Centrum Badawczo-Rozwojowe PKN ORLEN to wyższa jakość współpracy z podmiotami zewnętrznymi”. Wywiad z Arkadiuszem Majochem, Dyrektorem Biura Innowacji i Rozwoju Technologii w PKN ORLEN.

Zapraszamy do lektury i obejrzenia drugiego z serii wywiadów z ekspertami sektora chemicznego. Przedstawiamy rozmowę na temat innowacji oraz działalności w ramach Centrum Badawczo-Rozwojowego PKN ORLEN, którą z Arkadiuszem Majochem, Dyrektorem Biura Innowacji i Rozwoju Technologii w PKN ORLEN przeprowadziła dr inż. Anna Zalewska z Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.

dr inż. Anna Zalewska, Senior Ekspert, Polska Izba Przemysłu Chemicznego
Dzień dobry Państwu. Znajdujemy się dzisiaj w Centrum Badawczo-Rozwojowym PKN ORLEN, a moim rozmówcą jest Pan Arkadiusz Majoch, Dyrektor Biura Innowacji i Rozwoju Technologii, PKN ORLEN. Dzień dobry, Panie Dyrektorze.

Arkadiusz Majoch, Dyrektor Biura Innowacji i Rozwoju Technologii, PKN ORLEN
Dzień dobry Pani.

dr inż. Anna Zalewska
Jednym z wielu wyzwań, przed którymi stoi przemysł, jest obecnie dekarbonizacja, na którą położony jest ogromny nacisk w strategii PKN ORLEN. Chciałabym zatem zapytać Pana, czy właśnie pod tym kątem prowadzone są Państwa badania własne?

Arkadiusz Majoch
Tak, zdecydowanie. Dekarbonizacja jest dla nas głównym strumieniem, w ramach którego realizujemy prace badawcze w naszym obszarze i oczywiście w Centrum Badawczo-Rozwojowym, w którym się znajdujemy. Pierwsze zadania już zostały wykonane – w skali laboratoryjnej przeprowadziliśmy wspólnie z partnerami zewnętrznymi dobór technologii, w ramach których wykorzystujemy CO2 do wartościowych chemikaliów. Muszę zaznaczyć, że ten etap pozwala nam już na przejście do właśnie realizowanego procesu zakupowego, w ramach którego będziemy przeskalowywać koncepcje technologiczne i je weryfikować. Koncepcje te w skali laboratoryjnej zaproponowali nam naukowcy i teraz tak naprawdę będą one przedmiotem oceny i testów.

dr inż. Anna Zalewska
Mówimy zatem o dwutlenku węgla, ale dekarbonizacja to również szereg różnych działań i procesów. Jakie jeszcze działania realizujecie Państwo w tym zakresie?

Arkadiusz Majoch
Jest to dosyć szeroki wachlarz projektów. Dekarbonizacja to właśnie nie tylko wykorzystanie CO2 poprzez jego wychwyt, a potem wykorzystanie jako nośnika wodoru do konstruowania związków chemicznych. To także efektywność, ograniczanie nakładów energii na procesy. Mamy również tematykę związaną z własnymi katalizatorami – takie katalizatory, również w skali laboratoryjnej, zostały już dla nas opracowane. I obecnie jest to kolejny proces – jeden z siedmiu – w ramach których budujemy swoje kompetencje, przygotowując się już do skali pilotażowej.

Wspólnie z Uniwersytetem Warszawskim i silnym zespołem, który został tam zbudowany, przygotowujemy dla jednej z instalacji, wytwarzającej wsad do etylenu i propylenu, nowe rozwiązanie, które zastąpi obecnie stosowane. Będzie to polskie rozwiązanie i mam nadzieję, że poprzez instalację pilotażową, którą zamierzamy postawić w Centrum Badawczo-Rozwojowym, szybko zweryfikujemy koncepcję i będziemy mogli zacząć testy na instalacji pełnoskalowej. Centrum Badawczo-Rozwojowe tak naprawdę służy właśnie do takiego „testowania”.

dr inż. Anna Zalewska
Centrum Badawczo-Rozwojowe, badania, innowacje, ale do tego potrzebne są również fundusze i wsparcie finansowe. Wiemy, że PKN ORLEN wspólnie z narodowym Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) tworzy program grantowy NEON na innowacyjne projekty badawczo-rozwojowe. Chciałabym prosić, aby opowiedział nam Pan więcej na ten temat.

Arkadiusz Majoch
Oczywiście nakłady na badania i rozwój w pierwszej fazie identyfikowane są jako koszt i trudno dla nich znaleźć odzwierciedlenie w przychodach. Z badań, a właściwie szacunków, które dotychczas przeprowadziliśmy, wynika, że dla niektórych projektów badawczo-rozwojowych udaje się już uzyskać estymacje pokazujące, że w ciągu roku mogą się przełożyć na efekty i korzyści finansowe dla firmy. Są one mierzone w różny sposób, lecz takie koszty są warte ponoszenia. Stąd też idea i pomysł, żeby wspomóc te działania poprzez współpracę z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju w ramach dedykowanego programu, który nazwaliśmy NEON. Jego budżet, zgodnie z naszą deklaracją, to 200 milionów złotych, i będzie on dzielony na ciekawe projekty. Chcę zaznaczyć, że w efekcie kilkuletniej współpracy z NCBR takich projektów spodziewamy się około jedenastu.

Żeby jednak nie mówić tylko o samych planach – zakończyliśmy już pierwszy etap w formie konkursowej, w którym zaprosiliśmy do złożenia nam w postaci wniosków, ofert na projekty z zakresu tematyki paliw lotniczych, wodoru otrzymywanego metodami alternatywnymi, mikrobiologicznymi czy też wykorzystania alternatywnych surowców. Mam tu na myśli biomasę, którą można otrzymywać w kraju i którą będziemy mogli wykorzystywać do naszych przyszłych bioproduktów. W tym momencie w NCBR mamy procedowanych kilka takich wniosków. Zakładam, że powinniśmy mieć możliwość ich oceny w ciągu najbliższych tygodni i na początku 2023 roku rozpocząć już finansowanie dla konsorcjów naukowych lub naukowo-przemysłowych, które zaproponują nam najlepsze – w naszej ocenie – rozwiązania. które będą mogły być przetestowane również tutaj, w naszym Centrum Badawczo-Rozwojowym.

Ponieważ potrzebne jest prowadzenie działań równoległych, ogłosimy kolejny konkurs, który będzie poświęcony tematyce korozji, która jest dla nas niezwykle istotną kwestią. Nie każdy wie, że to nie tylko strona procesowa, patrząc pod kątem węglowodorów, lecz także druga, bardziej operacyjna, która także jest istotna. Jeden konkurs chcemy poświęcić właśnie tematowi zabezpieczenia przed korozją i identyfikacji specyficznych procesów korozyjnych. Zakładam, że na końcu programu NEON będziemy mieli jedenaście dobrych projektów, które przetestujemy i wprowadzimy do regularnej produkcji.

dr inż. Anna Zalewska
Najważniejsze jest to, że dzięki temu programowi macie Państwo możliwość przetestowania, wprowadzenia rozwiązań do regularnej produkcji, jak również to, że cały czas istnieje możliwość aplikowania w tym programie. Tak jak Pan powiedział, druga edycja przed nami, do wzięcia udziału w której już teraz serdecznie zachęcamy. Centrum Badawczo-Rozwojowe PKN ORLEN powstało po to, by sprostać wyzwaniom transformacji energetycznej, pomóc intensywnemu rozwojowi grupy. Interesuje mnie także, jak wyglądał ten pierwszy rok funkcjonowania i jakie nowe możliwości otworzyły się przed Państwem?

Arkadiusz Majoch
Rzeczywiście ten pierwszy rok już minął i zostało wykonane bardzo dużo pracy. Nie wszystkie rezultaty są widoczne na pierwszy rzut oka, a te, którymi chcemy się pochwalić i które są rzeczywiście znamienne, to przede wszystkim oddanie do użytku i wykonywanie wielu prac badawczych na instalacji dedykowanej technologiom asfaltowym. Mało kto wie, jak ważne są te – otrzymywane z ropy naftowej – produkty. Instalacja pilotażowa, którą dysponujemy w Centrum Badawczo-Rozwojowym, pracuje 24 godziny na dobę, dając nam potwierdzenia technologii, próbki do dalszych testów, a w przyszłości będzie dostarczała również próbki dla naszych klientów, według nowych rozwiązań. To, co zostało także wykonane, to prace związane z przygotowaniem do rozruchu instalacji produkcji biokomponentów. Ta instalacja w ciągu najbliższego okresu będzie już uruchamiana i będziemy na niej pracować również w trybie 24-godzinnym, testując koncepcję, która w skali laboratoryjnej, a potem w specjalnie zaprojektowanym – wspólnie z Instytutem Chemii Przemysłowej – rozwiązaniu została już sprawdzona.

W nowej konfiguracji, po wprowadzeniu zmian we wspomnianym rozwiązaniu, w danym kształcie technologii, będziemy oceniać, na ile one były skuteczne. Kolejna sprawą i ogromnym zadaniem, które zostało wykonane i dostarczone, jest wybudowanie instalacji pilotażowych odwzorowujących procesy, które mamy w zakładzie produkcyjnym. Zgodnie z tym, co zostało zaprezentowane w czasie otwarcia naszego centrum, wykonaliśmy zadanie, dostarczając cztery takie jednostki. Należą one do tzw. grupy money maker, czyli najistotniejszych dla nas, dających najbardziej wartościowe produkty z przerobu ropy naftowej. Mogę potwierdzić, że te jednostki stanęły na swoich stanowiskach, dedykowanych w naszym Centrum, a program badawczy dla nich jest już opracowany. Wyzwaniem jest przyłączenie takich jednostek, co oczywiście było realizowane równolegle. Reasumując, to są takie najistotniejsze zadania, które zostały wykonane. Nie będę wymieniał całej listy pozwoleń i dopuszczeń, które musieliśmy otrzymać, aby jednostka, czyli nasze Centrum Badawczo-Rozwojowe, zaczęła pracować.

dr inż. Anna Zalewska
Państwa Centrum to na pewno ogrom nowych możliwości, skalowanie, wdrażanie, testowanie w warunkach laboratoryjnych wszystkich parametrów istniejących instalacji. Chciałabym się także dowiedzieć, jak – na tle wszystkich celów, które stoją przed nami, przed przemysłem, a więc transformacją energetyczno-klimatyczną, dekarbonizacją przemysłu, wdrażaniem nowych, innowacyjnych technologii i rozwiązań – wygląda Państwa współpraca z innymi podmiotami? Jak w tym obszarze można wykorzystać potencjał Centrum Badawczo-Rozwojowego?

Arkadiusz Majoch
Odpowiadając na to pytanie, muszę powiedzieć, że posiadanie takiego Centrum Badawczo-Rozwojowego stanowi pewien „poziom wyżej”. Mówimy tu bowiem o wyższej jakości współpracy z podmiotami zewnętrznymi, które mają nam – z jednej strony – do zaoferowania technologie lub też mogą wykonać dla nas technologie w skali poprzedzającej wspomniany etap pilotażowy. Z drugiej strony mówimy o podmiotach, które chcą przetestować swoje rozwiązania w skali pilota mieszczącego się w warunkach Centrum Badawczo-Rozwojowego, zakładając, że następnym etapem będzie już demonstrator w warunkach rzeczywistych.

Do tej pory współpracowaliśmy głównie z instytutami i uczelniami. Natomiast to, co jest niezmiernie ważne i stanowi także wyzwanie dla Centrum i jego załogi, to wspomniane testowanie rozwiązań dedykowanych w skali pilotaży, czyli na wyższym poziomie gotowości technologicznej. Mamy już kilka przykładów takiego zainteresowania i zarysowanej chęci współpracy. Jednym z takich podmiotów jest globalna firma Saudi Aramco, która w trakcie spotkań i wizyt m.in. w Centrum Badawczo-Rozwojowym, zadeklarowała chęć wykorzystania jego infrastruktury we wspólnych przedsięwzięciach. Jest to bardzo istotne, bo opracowane wcześniej, bez udziału PKN-u i naszych kompetencji, rozwiązania będą mogły być sprawdzone w kierunku wspólnych przedsięwzięć, co jest zarówno szansą technologiczną dla naszych procesów badawczo-rozwojowych, lecz także szansą dla kadry, dla pracowników. Przygotowując się do tego działania, kładziemy duży nacisk na współpracę wewnątrz grupy kapitałowej.

Mamy kilka programów, które pozwalają nam na to, aby poważnie myśleć o wykorzystaniu naszego centrum – jest to np. program związany z gospodarką obiegu zamkniętego. W ciągu kilku lat, wspólnie z kolegami z Unipetrolu, zostaną zaproponowane produkty z instalacji wybudowanych w Czechach i w Polsce, w skali kilkudziesięciu tysięcy ton rocznie, przetwarzających produkty odpadowe do takich strumieni, które będziemy mogli wprowadzić na nasze pracujące instalacje. Oczywiście wszystko przejdzie odpowiedni nadzór i ocenę wykonaną w ramach pilotów, czy testów prób technologicznych. Innym programem jest program związany ze zmianą technologii wytwarzania wodoru jako paliwa do automotive, ale także wsadu, czyli strumienia, który będzie wykorzystywany w naszych instalacjach. Jest to nasza znana aktywność w zakresie zabezpieczenia wodoru na stacji paliw, lecz także jako zamiennika dla wodoru wytwarzanego z ropy naftowej, konwencjonalnego surowca. Mamy także, między spółkami grupy kapitałowej, niezmiernie ważny program związany z magazynowaniem energii. W jego ramach zwiększymy już istniejący potencjał – nie jest to zatem dla nas „coś nowego”, jednak podejdziemy do tego systemowo i maksymalnie szeroko – tam, gdzie instalacje magazynów szczytowo-pompowych, czy też magazynów litowo-jonowych i kwasowo-ołowiowych będą rozbudowywane i będziemy chcieli dla tych jednostek stosować powiększenia, zdobywać szersze kompetencje w zakresie produktów, usług. W tym zakresie współdziałamy z Grupą Energa.

W całym działaniu Centrum jest również nastawione na współpracę z podmiotami, które widzą szansę w zmianie podejścia do edukacji – prowadzimy rozmowy i staramy się pozyskać współpracę z lokalnymi szkołami. Ten proces wymaga jednak dużych zmian programowych, co nie dzieje się od razu. Współpracujemy także z uczelniami w formacie doktoratów wdrożeniowych. Chciałbym podkreślić, że znacząca liczba pracowników Centrum posiada tytuł doktora doktora lub prowadzi swoje przewody doktorskie, wspólnie z promotorami, w ramach doktoratów wdrożeniowych. Mamy w tej kategorii kompetencje w liczbie kilkunastu, co jest niezmiernie ważne. Liczę na to, że takich doktoratów wdrożeniowych będzie coraz więcej, bo tematyka związana z korozją, biopaliwami, asfaltami, a także katalizą, która dołączyła ostatnio, jest zbieżna z naszymi zamierzeniami dekarbonizacyjnymi, operacjonalizacyjnymi i trendami, które zostały wyznaczone już jakiś czas temu w ramach dokumentów strategicznych spółki.

dr inż. Anna Zalewska
Nowe trendy, rozwój kadr, kompetencji – to niezwykle kluczowy element, żeby podążać naprzód. Bardzo dziękuję za tę rozmowę i za pokazanie, że Polska Chemia nie jest bierna, lecz aktywna, stawia czoła nowym wyzwaniom. Dziękuję również za pokazanie, jak takie Centrum Badawczo-Rozwojowe, jak Państwa może być pomocne oraz jak wykorzystana może być zarówno współpraca wewnątrz firmy, współpraca biznesowa różnych partnerów, podmiotów, a przede wszystkim też współpraca na linii: nauka – przemysł. Moim i Państwa gościem był Pan Arkadiusz Majoch, Dyrektor Biura Innowacji i Rozwoju Technologii PKN ORLEN. Raz jeszcze dziękuję.

Arkadiusz Majoch
Uprzejmie dziękuję.