Film o wizycie Marii Skłodowskiej-Curie we Włoszech

W Dniu Kobiet Polska Izba Przemysłu Chemicznego wraz z Instytutem Chemii Organicznej PAN przypomina o jednej z najwybitniejszych postaci w historii nauki – odkrywczyni dwóch pierwiastków chemicznych: polonu i radu, rodowitej warszawianki, wielkiej Polki, obywatelki świata i kobiety, która poprzez swoje badania naukowe zmieniła świat fizyki i chemii, mając niespełna 30 lat.

Maria Skłodowska-Curie to ikona nie tylko nauki, lecz także odwagi, siły i determinacji, której życie i praca inspirują do dziś. Jej wyjątkowe osiągnięcia naukowe jako jedynej do tej pory kobiety, która otrzymała dwie Nagrody Nobla, oraz jej wkład w badania nad promieniotwórczością stanowią wciąż żywy przykład dla kolejnych pokoleń dążących do osiągnięcia swoich celów i przekraczania granic poznawczych. Niewątpliwie wyprzedziła swoją epokę.

Madame Curie często podróżowała w celach zawodowych. Odbyła kilkanaście podróży po świecie, była m.in. w Hiszpanii, Anglii, Belgii, dwa razy w USA, raz w Brazylii i wielokrotnie w Szwajcarii. Odwiedzając różne laboratoria i uczelnie, dzieliła się swoją wiedzą i doświadczeniem na konferencjach i kongresach, wygłaszała liczne wykłady i odczyty. Jej podróże służyły nie tylko popularyzacji zjawiska promieniotwórczości naturalnej i jego praktycznych zastosowań w terapii leczenia nowotworów (tzw. curioterapia), ale również były inspiracją dla naukowców z różnych krajów i kręgów kulturowych.

Jedna z najmniej znanych podróży badawczych noblistki odbyła się po Włoszech pod koniec I wojny światowej – latem 1918 r. Madame Curie postanowiła skorzystać z zaproszenia rządu Włoch i odwiedzić uzdrowiska, cieplice oraz kopalnie zlokalizowane na terenie całego kraju, w celu zbadania radioaktywności wód źródlanych, gazów i skał, jak i zastanowić się nad sposobem wydobycia radu (Ra) i jego „emanacji” – tj. radonu (Rn).

Kilka tygodni temu został zaprezentowany przez Polską Akademię Nauk (PAN) krótkometrażowy (25 min) polsko-włoski film dokumentalny pt. „Maria Skłodowska-Curie we Włoszech w poszukiwaniu radu” w reżyserii Pawła Cichońskiego. Materiał ten jest dostępny bezpłatnie w serwisie YouTube PAN (@PolskaAkademiaNauk) zarówno w wersji polskiej, angielskiej, jak i włoskiej. Obraz ten w przeciwieństwie do innych znanych filmów biograficznych opowiada tylko jedynie o tym mało znanym fakcie biograficznym z życia wybitnej noblistki.

Dokument powstał z inicjatywy dr. hab. inż. Marcina Góreckiego z Instytutu Chemii Organicznej PAN we współpracy ze Stacją Naukową PAN w Rzymie, Uniwersytetem w Pizie i Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie przy finansowaniu z Komitetu Chemii PAN.

A jak to się zaczęło?

W 2022 r. dr Marcin Górecki przebywał na Wydziale Chemii i Chemii Przemysłowej Uniwersytetu w Pizie, w ramach współpracy naukowej zapoczątkowanej przez Stypendium im. Bekkera z Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA). Podczas rozmowy z ówczesnym dziekanem wydziału, prof. Lorenzo Di Bari, przypadkowo zwrócił uwagę na starannie przechowywany skrypt w jego gabinecie. Był to materiał z 1938 roku, napisany przez jednego z byłych dziekanów wydziału, który zawierał szczegółowy opis podróży, którą odbyła nasza noblistka w 1918 r. po Włoszech. Po lekturze skryptu, który stał się inspiracją do napisania scenariusza, okazało się, że jest tam przedstawiony opis wyprawy, której szczegóły są zupełnie nieznane w Polsce oraz mało znane również we Włoszech.

W filmie dokumentalnym został przedstawiony dokładnie nie tylko szlak mało znanej wizyty Marii Skłodowskiej-Curie po Italii, ale zarysowany został również jej wpływ na dalsze badania naukowe we Włoszech. Autorzy dokumentu zadbali również o pokazanie obecnie śladów tej podróży w lokalnych społecznościach, które odwiedziła noblistka w 1918 r. Kompozycja dokumentu została tak skonstruowana, aby nie tylko oddać przebieg podróży wielkiej noblistki, ale także zapewnić widzom możliwość odbycia krótkiego spaceru po dzisiejszej Warszawie, jej śladami. Jednym z istotnych elementów prezentowanego obrazu są oryginalne materiały źródłowe, artykuły oraz fotografie, które nie były dotychczas dostępne w naszym kraju. Dzięki nim widzowie mają szansę zapoznać się z nieznanymi dotąd faktami oraz zobaczyć również Włochy z innej perspektywy.

Ten niemal niezauważony rozdział w biografii badaczki, ale mający ogromne znaczenie dla włoskiej nauki, pokazuje po raz kolejny, że nauka nie zna granic, że wiedza i badania naukowe są uniwersalne. Zapraszamy Państwa do oglądania!

dr hab. inż. Marcin Górecki, prof. ICh PAN
Kierownik Pracowni Spektroskopii Optycznej & X-Ray
Instytut Chemii Organicznej, Polska Akademia Nauk
ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa