PFAS – nowe wyzwanie dla branży chemicznej

W obliczu prac nad jednym z najszerszych ograniczeń w historii Unii Europejskiej w zakresie produkcji i wprowadzania do obrotu substancji chemicznych, które ma objąć swym zakresem 10 000 per- i polifluorowanych związków alkilowych PFAS o bardzo szerokim zastosowaniu, Polska Izba Przemysłu Chemicznego podjęła działania zmierzające do zwiększenia świadomości branży chemicznej, aby jej członkowie mogli skuteczniej zaangażować się w działania regulacyjne i przygotować do nowych wyzwań.

Jednym z działań było webinarium dot. ograniczenia PFAS w ramach REACH, zorganizowane przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego w dniu 27 lipca 2023 roku, podczas którego: Katarzyna Marczuk-Pieńkowska, Dentons, zespół Ochrony Środowiska, specjalizująca się w regulacjach środowiskowych; Maria Chiara Detragiache, Senior Public Affairs Manager CEFIC; Elisa Consoli, manager grupy sektorowej CEGIC – EFCTC group (F-gases) oraz Szymon Domagalski, Radca ds. Regulacji, Polska Izba Przemysłu Chemicznego, przybliżyli uczestnikom szczegóły proponowanej regulacji oraz zagadnienia związane z procesem wprowadzania ograniczeń w ramach REACH.

Ograniczenia

PFAS, czyli związki per- i polifluoroalkilowe, zwane potocznie forever chemicals, to każda substancja, która zawiera co najmniej jeden całkowicie fluorowany atom węgla metylu (CF3-) lub metylenu (-CF2-) bez przyłączonego wodoru/chloru/bromu/jodu (z pewnymi wyjątkami). Obejmuje ona grupę ponad 10 tysięcy substancji i ma szerokie zastosowanie.

Na gruncie przepisów unijnych obserwujemy tendencję do ograniczenia, a nawet wyeliminowania stosowania PFAS. Ale jest to także trend globalny. 13 stycznia 2023 r. Niemcy, Holandia, Szwecja, Dania i Norwegia złożyły wniosek w formie raportu w sprawie ograniczeń według Aneksu XV, zgodnie z REACH. Skierowany jest on przeciwko wszystkim PFAS (obejmując ponad 10 000 substancji). Jest to jedno z najszerszych ograniczeń proponowanych w historii Unii Europejskiej.

W dokumentacji z propozycją ograniczenia przedstawiono 14 głównych kategorii zastosowań PFAS oraz 78 szczególnych zastosowań w ramach tych grup. Zastosowań PFAS jest jednak znacznie więcej, a restrykcje obejmą je wszystkie – również te, które nie zostały ujęte w dokumencie. Podczas webinarium prelegenci zwracali uwagę na praktyczne aspekty: gdzie znaleźć informacje o alternatywach, które brane są pod uwagę w socjo-ekonomicznej ocenie wpływu planowanych ograniczeń; gdzie, kiedy i jakie dowody naukowe przedstawiać, aby mogły być efektywnie wykorzystane w procesie regulacyjnym.

W przypadku propozycji ograniczenia dla PFAS mamy do czynienia z próbą wprowadzenia całkowitego zakazu dla bardzo dużej liczby szeroko używanych substancji. Eksperci wyjaśniali, skąd wynika potrzeba wprowadzenia regulacji dotyczącej tak szerokiej i tak użytecznej grupy substancji, podkreślając między innymi aspekt polityczny, czyli zobowiązania i cele wynikające z Zielonego Ładu i powiązanych polityk służących jego implementacji. Pokazywali, że potrzeba działań w kierunku ograniczenia stale rosnącego stężenia PFAS w środowisku oraz krwi nas wszystkich, jest związana z faktycznym ryzykiem. Jeżeli nie ograniczymy emisji, w pewnym momencie w sposób nieunikniony nastąpi przekroczenie poziomu narażenia, który będzie powodował poważne konsekwencje zdrowotne i środowiskowe.

Co się zmieni?

Podczas pracy nad wnioskiem rozważano różne opcje w podejściu regulacyjnym do PFAS. Obecne rozwiązanie wiąże się m.in. z:

• szerokim zakresem ograniczenia, które uniemożliwi zastąpienie jednego PFAS przez inny;
• rozwiązaniem problemu emisji u źródła: można zakazać produkcji i stosowania PFAS jako takich i poprzez ich obecność powyżej określonego stężenia w innych substancjach, mieszaninach i produktach, także importowanych spoza UE.

Państwa – wnioskodawcy zaproponowały dwa warianty ograniczeń, ze wskazaniem na wariant 2, przewidujący możliwość czasowych derogacji w zakresie określonych zastosowań jako opcji najbardziej zrównoważonej.

Oba warianty zakładają zakaz produkcji, użycia i wprowadzania do obrotu PFAS po zakończeniu 18-miesięcznego okresu przejściowego.  O ile wariant 1 nie przewiduje żadnych derogacji, to wariant 2 zakłada kilka nieograniczonych czasowo, bardziej ogólnych odstępstw, np. dla PFAS stosowanych jako substancje czynne w środkach ochrony roślin, produktach biobójczych oraz produktach leczniczych stosowanych u ludzi i w weterynarii, ponieważ są to produkty, objęte odpowiednimi regulacjami. W tym przypadku dalsze działania regulacyjne spodziewane są w ramach przepisów sektorowych. Oprócz proponowanych derogacji ogólnych, wariant 2 zakłada zastosowanie czasowych derogacji dla zastosowań, dla których rozwiązania alternatywne istnieją ale nie są wdrożone na skalę przemysłową (5 lat) oraz dla zastosowań, dla których alternatywy muszą zostać opracowane (12 lat).

Dla zastosowań, które nie zostały uwzględnione w raporcie, zakaz zacznie obowiązywać po 18 miesiącach od wprowadzenia ograniczenia. W przypadku trudności ze znalezieniem alternatyw dla tych zastosowań, szczególnie ważne jest by wskazać to w trakcie konsultacji publicznych trwających do 25 września 2023 r.

Równie ważna jest weryfikacja czy wymienione zastosowania i przypisane im proponowane alternatywy są możliwe do wdrożenia.

Skorzystanie z derogacji będzie się wiązało z dodatkowymi obowiązkami m.in. informacyjnymi:

• producenci i importerzy artykułów oraz mieszanin zawierających PFAS będą musieli składać roczne sprawozdania wyjaśniające podstawę ich odstępstw oraz identyfikujące rodzaje i ilości PFAS wprowadzone do obrotu w poprzednim roku;
• importerzy i dalsi użytkownicy substancji objętych odstępstwem byliby zobowiązani do przygotowania planów zarządzania dla konkretnych miejsc, szczegółowo określających substancje i produkty, w których są one stosowane, wraz z uzasadnieniem dalszego stosowania PFAS.

Konsultacje

By wziąć udział w konsultacjach dotyczących proponowanych zmian regulacyjnych, należy przesłać uwagi za pośrednictwem formularza internetowego, samodzielnie lub w ramach większej grupy – organizacji. Należy przedstawić dane oraz dowody na poparcie stanowiska (naukowe, społeczne i ekonomiczne). Można wnioskować o zmiany do proponowanego ograniczenia, także dotyczące derogacji czy dłuższego okresu przejściowego. Stanowisko musi być złożone w oficjalnym języku Unii Europejskiej, preferowany jest język angielski.

Link do strony z konsultacjami.