Postulaty Polskiej Chemii wobec Planu działania dla europejskiego przemysłu chemicznego zaprezentowane w Sejmie – podsumowanie posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. przemysłu chemicznego

12 września 2025 r. w Sejmie RP odbyło się posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. przemysłu chemicznego. Na posiedzeniu zaprezentowano Członkom Zespołu Parlamentarnego oraz obecnym przedstawicielom resortów perspektywę branży chemicznej na opublikowany przez Komisję Europejską Plan działania dla europejskiego przemysłu chemicznego, a także omówiono kluczowe postulaty z Manifestu Polskiej Chemii istotne dla branży w najbliższym czasie.

Polską Izbę Przemysłu Chemicznego reprezentowali: dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu, Klaudia Kleps, Dyrektor Pionu Rzecznictwa i Legislacji, Szymon Domagalski, Radca ds. Regulacji oraz Aleksandra Sutryk, Główna Specjalistka ds. Regulacji, a także przedstawiciele firm zrzeszonych w PIPC: ANWIL, BASF Polska, Grupa Azoty, Grupa Azoty Puławy, KGHM Polska Miedź, ORLEN. Obecni byli także przedstawiciele resortów w tym Krzysztof Bolesta, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska oraz przedstawiciele Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Ministerstwa Rozwoju i Technologii. Posiedzenie poprowadził Poseł Piotr Lachowicz, Przewodniczący Zespołu.

Apel Polskiej Chemii do instytucji europejskich

Przedstawiciele PIPC wskazali priorytety i konkretne propozycje dotyczące ochrony rynku i wyrównania warunków konkurencji, w tym m.in. wdrożenie szybszej ścieżki reagowania na zakłócenia równowagi rynkowej, wprowadzenie opłat wyrównawczych czy stworzenie unijnych rejestrów produktów objętych wzmożonym importem. Podkreślano też potrzebę wdrożenia równych standardów dla towarów spoza UE i reformy CBAM.

W trakcie posiedzenia przedstawiciele PIPC oraz firm zrzeszonych w Izbie zwracali także kwestie związane z transformacją przemysłu. Zgodnie stwierdzono, że podejście neutralne technologicznie powinno zostać uznane jako fundament transformacji. Wskazano na potrzebę finansowania transformacji, przyznania dodatkowych darmowych uprawnień do emisji CO₂ dla sektorów szczególnie narażonych na import spoza UE, rozszerzenia zakresu rekompensat kosztów pośrednich oraz bardziej realistycznych celów produkcji wodoru odnawialnego. Zwrócono uwagę na konieczność wdrożenia technologii CCS/CCU poprzez dostosowanie regulacji i mechanizmów wsparcia.

Szczególnie istotne dla przedstawicieli Polskiej Chemii jest również stworzenie sprzyjającego otoczenia regulacyjnego. Eksperci zwracali uwagę na konieczność oceny wpływu regulacji a konkurencyjność sektora, uproszczenie procedur oraz realne uproszczenia REACH. Wskazano na potrzebę wyważonego podejścia do ograniczeń PFAS, zwłaszcza w sytuacji, kiedy nie istnieją realne alternatywy ich zastosowania, wspierania recyklingu chemicznego i uproszczenia systemu wydawania pozwoleń środowiskowych.

Potrzeby Polskiej Chemii w ramach Planu działania na rzecz europejskiego przemysłu chemicznego

Podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. przemysłu chemicznego PIPC przedstawiła także analizę zaprezentowanego przez Komisję Europejską w lipcu Planu działania na rzecz europejskiego przemysłu chemicznego (ang. European Chemicals Industry Action Plan) oraz harmonogram dalszych prac KE na 2025 i 2026 r.

Zaprezentowane zostały też kluczowe postulaty PIPC w kontekście utworzenia Sojuszu na rzecz Krytycznych Chemikaliów. PIPC jako członek Europejskiej Sieci Regionów Chemicznych aktywnie współpracuje przy definiowaniu kryteriów i kształtowaniu polityk wspierających sektor. Wśród postulatów Izby znajduje się:

• szybkie uruchomienie i wdrożenie sojuszu,
• jasne i przejrzyste kryteria dla klasyfikacji substancji krytycznych i wyznaczania EU Critical Chemicals Sites, z możliwością dodawania kolejnych molekuł i lokalizacji,
• realne i skuteczne mechanizmy wsparcia (instrumenty finansowe, dostęp do funduszy, wsparcie kosztów operacyjnych, a także specjalne rozwiązania w zakresie ETS (np. darmowe uprawnienia)),
• podejście neutralne technologicznie, tj. brak preferencji dla wybranych technologii i otwartość na różne rozwiązania innowacyjne i transformacyjne,
• równowaga geograficzna, uwzględniająca potencjał regionów Europy Środkowo-Wschodniej w identyfikacji lokalizacji krytycznych,
• powiązanie z innowacjami i odpornością przemysłu, aby EU Critical Chemicals Sites stały się fundamentem inwestycji, projektów badawczo-rozwojowych i wzmacniania odporności sektora chemicznego.

Eksperci zwrócili też uwagę na potrzeby branży chemicznej, które nie zostały uwzględnione w Planie działania, w tym m.in.:

• Przegląd i reforma dotycząca pakietu Fit for 55 – uwzględnienie rozwiązań sektorowych.
  • Utrzymanie bezpłatnych uprawnień EU ETS dla sektorów objętych CBAM.
  • Przyznanie (z mocą wsteczną od 2022 r.) dodatkowych darmowych uprawnień do emisji CO₂ dla produktów, które zostały szczególnie dotknięte wzrostem importu z krajów trzecich nieobjętych systemem ETS.
  • Urealnienie celów dotyczących produkcji wodoru odnawialnego – zawieszenie obowiązku osiągnięcia wiążących poziomów RFNBO na rok 2030.
• Zaadresowanie problematyki wysokich cen gazu i dedykowanych rozwiązań, uznanie roli gazu jako paliwa przejściowego.
• Rewizja rozporządzenia REACH jako rzeczywiste uproszczenie systemu i zmniejszenie barier administracyjnych.
• Nieobjęcie polimerów obowiązkiem rejestracji w systemie REACH.
• Wprowadzenie dodatkowego mechanizmu opłat wyrównawczych, które przeciwdziałałyby nierównościom konkurencyjnym wynikającym z niesymetrycznych kosztów regulacyjnych i energetycznych.
• Wprowadzenie skuteczniejszych rodzajów ceł stanowiących rzeczywistą barierę ochronną.
• Wykorzystanie dodatkowych źródeł finansowania inwestycji przemysłowych w dekarbonizację.

Manifest Polskiej Chemii – kluczowe postulaty do wdrożenia tu i teraz

Ostatnim punktem agendy posiedzenia było również omówienie kluczowych dla branży chemicznej postulatów związanych z Manifestem Polskiej Chemii, szczególnie istotnych w najbliższym czasie. Status wdrażania postulatów jest na bieżąco monitorowany, co pozwala wskazywać obszary wymagające priorytetowych działań. Dokument zawiera 60 postulatów zgromadzonych wokół 6 filarów: ochrona rynku, transformacja energetyczna, zrównoważona chemia, gospodarka cyrkularna, sprzyjające regulacje, przyszłość Polskiej Chemii. Wśród postulatów do krajowej administracji w ramach ochrony rynku wymieniono:

• Weryfikację skuteczności stosowania sankcji oraz rozszerzenie ich zakresu, a także wzmocnienie ich kontroli i egzekwowania. Wprowadzenie oświadczenia o rzeczywistym pochodzeniu i producencie produktu (posiadającym zaplecze infrastrukturalno-technologiczne do jego wytworzenia).
• Wzmocnienie nadzoru celnego i usprawnienie systemu monitorowania rynku. Uszczelnienie systemu importu do UE poprzez inteligentne zastosowanie nowoczesnych technologii w celu identyfikacji kraju pochodzenia i sposobu produkcji przy jednoczesnym zmniejszeniu obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw.
• Zwiększenie kontroli w zakresie spełnienia norm jakości i bezpieczeństwa surowców i produktów wprowadzanych na rynek UE oraz zapewnienie przestrzegania norm przez wszystkich dostawców.
• Dostosowanie regulacji do szybko zmieniających się warunków otoczenia rynkowego.
• Dywersyfikacja sposobów zabezpieczenia podaży strategicznych surowców istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa przedsiębiorstw chemicznych i bezpieczeństwa państwa poprzez umowy handlowe i narzędzia promocji handlu.

Chemia jako sektor energochłonny oczekuje stabilnych i niezawodnych źródeł energii, które pozwolą na zachowanie ciągłości produkcji przy jednoczesnym dążeniu do neutralności klimatycznej. Manifest wskazuje na konieczność wsparcia rozwoju niskoemisyjnych technologii, stworzenia specjalnych procedur inwestycyjnych dla projektów dekarbonizacyjnych oraz uproszczenia pozwoleń dla projektów zero- i niskoemisyjnych. Szczególnie mocno podkreślono potrzebę stworzenia narzędzi wyrównujących konkurencyjność dla przedsiębiorstw przechodzących na nisko- i zeroemisyjny wodór.

W kontekście zrównoważonej chemii Eksperci podkreślili, że ważne jest:

• zastosowanie holistycznego podejścia przy działaniach regulacyjnych, uwzględniającego znaczenie substancji dla poszczególnych branż i wpływu na realizacje celów Europejskiego Zielonego Ładu i drogi do osiągnięcia neutralności klimatycznej.
• Uwzględnianie czynników socjoekonomicznych oraz ściślejsze włączenie producentów danej substancji we wszystkich procesach regulacyjnych, zwłaszcza przy ocenie substancji oraz obejmowaniu substancji procedurą autoryzacji – przegląd mechanizmów kontroli ryzyka w ramach REACH.

Jednym z najczęściej podnoszonych przez branżę postulatów jest pogłębienie dialogu z przemysłem w całym procesie legislacyjnym oraz uwzględnienie głos sektora już na etapie tworzenia założeń do zmian regulacyjnych. Równie ważne jest usprawnienie procesu wydawania decyzji administracyjnych, w szczególności decyzji środowiskowych, a także zastosowanie neutralnego technologicznie podejścia do tworzonych regulacji i systemów wsparcia.

Prace nad wdrażaniem postulatów Manifestu będą konsekwentnie kontynuowane zarówno w dialogu z administracją krajową i europejską, jak i w ramach wewnętrznych dyskusji branżowych.