Raport “ORLEN dla miast”

Miasta są jednym z kluczowych elementów w dążeniu do neutralności klimatycznej. Raport „ORLEN dla miast” przedstawia wyzwania i szanse stojące przed polskimi miastami w obliczu unijnych planów transformacji, zwracając uwagę na znaczenie współpracy samorządów i biznesu we wdrażaniu zmian w zgodzie ze zrównoważonym rozwojem.

Z jakimi wyzwaniami zmagają się polskie miasta?

Miasta odgrywają kluczową rolę w budowaniu dobrobytu i mają dominujący wkład w napędzanie gospodarki, generując ponad 60% polskiego PKB. Stanowią one strategiczne ośrodki rozwoju i innowacji. Przyciągają nowych mieszkańców, ponieważ dysponują rozwiniętą infrastrukturą i sprzyjają działalności biznesowej. To w nich oferta edukacyjna, usługowa i dotycząca zatrudnienia jest najbogatsza. Szybki rozwój obszarów miejskich wywołuje złożone wyzwania społeczne, gospodarcze, a także związane z koniecznością ochrony środowiska naturalnego, które niewątpliwie wpływają na życie mieszkańców. W Polsce, wyższe zarobki w aglomeracjach miejskich przyczyniają się do pięciokrotnie szybszego wzrostu zatrudnienia oraz ponad 10-procentowego wzrostu liczby osób pracujących w metropoliach w ostatniej dekadzie, w porównaniu do pozostałych obszarów kraju. Życie w miastach wiąże się z wyższymi kosztami utrzymania, szczególnie związanymi z mieszkalnictwem. W tym kontekście, transformacja energetyczna i poprawa efektywności energetycznej stają się kluczowym elementem poprawy jakości życia mieszkańców miast.

Miasta są również szczególnie narażone na skutki zmiany klimatu. Powodzie, susze czy fale upałów to tylko niektóre z występujących w nich zagrożeń. Ich częstotliwość będzie się w najbliższych latach nasilać. Martwiące wydają się być także raporty, mówiące, że ponad połowa miejsc w rankingu 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej przypada właśnie na polskie miasta. Należy również wspomnieć, że miasta generują znaczną część odpadów komunalnych, z których ok. 40% jest poddawanych recyklingowi, co jest wynikiem odbiegającym od unijnych wymogów. Według tzw. dyrektywy odpadowej, w sprawie odpadów do 2030 roku, ten udział na poziomie kraju ma wzrosnąć do 60%. Starzejące się społeczeństwo i duża liczba mieszkańców miast powodują, że infrastruktura publiczna, w tym transport, opieka zdrowotna czy mieszkalnictwo są coraz bardziej przeciążone. Zmierzenie się z wymienionymi wyzwaniami gospodarczymi, środowiskowymi oraz społecznymi nie jest łatwe. Wymaga nie tylko inwestycji, ale także systemowej zmiany myślenia o planowaniu miast i zarządzaniu nimi. Jednocześnie można stwierdzić, że miasta niejako są predysponowane do zajęcia pozycji lidera w tym, szeroko rozumianym, procesie transformacji.

Polityki i programy wsparcia są kluczowe na drodze ku miastom przyszłości

Koncepcja inteligentnych miast (smart cities) zrodziła się w latach 60. i 70. ubiegłego wieku i ewoluowała z biegiem czasu. Współczesne inteligentne miasta łączą korzyści technologii cyfrowych z dążeniem do zrównoważonego rozwoju i zaangażowania społecznego. Zrównoważony rozwój miast jest jednym z oficjalnych Celów Zrównoważonego Rozwoju przyjętych przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Oznacza to dążenie, aby do 2030 roku miasta i aglomeracje stały się bezpieczne i zrównoważone oraz sprzyjały włączeniu społecznemu. W praktyce wiąże się to z promowaniem zrównoważonego transportu, odpowiedzialnej urbanizacji, redukcją wpływu zmiany klimatu na ekosystemy miejskie oraz ograniczaniem negatywnego oddziaływania miast na środowisko. Ważnym elementem tych działań jest również zapewnienie mieszkańcom ogólnodostępnych, zielonych przestrzeni. W związku z odpowiedzialnością miast za większość zużycia energii i emisji na kontynencie, Unia Europejska wywiera na nie coraz większą presję regulacyjną w kierunku niskoemisyjnej transformacji. Europejski Zielony Ład ma znaczący wpływ na rozwój miast. Unijny plan Fit for 55 ma doprowadzić przed końcem tej dekady do istotnych zmian w obszarze gospodarki, ochrony środowiska i infrastruktury publicznej, które obejmą także polskie miasta i samorządy. Stawia konkretne wymogi w zakresie m.in. efektywności energetycznej budynków, udziału odnawialnej energii w zużyciu końcowym czy wdrożenia inteligentnych, zeroemisyjnych rozwiązań transportowych. Poza wymogami regulacyjnymi, UE zapewnia miastom zarówno wsparcie finansowe, jak i merytoryczne, po które sięgają także polskie samorządy, np. przy opracowywaniu własnych miejskich planów adaptacyjnych (MPA). W Polsce, miasta powyżej 100 tys. mieszkańców posiadają już takie plany, a wkrótce, zgodnie z zapowiedziami resortowymi, będą je musiały przygotować także miasta powyżej 20 tys. mieszkańców. Jednak jak dotąd wdrażanie tych planów było nieskuteczne. Stąd też obowiązywać ma nowe prawo regulujące tę kwestię. Większe miasta często potrzebują partnerów do realizacji inwestycji, a mniejsze – wsparcia merytorycznego przy opracowywaniu planów transformacyjnych. 

Wizja zrównoważonego miasta definiuje kierunek praktycznej transformacji

Na świecie istnieje wiele inspirujących przykładów transformacji miast w kierunku tzw. miast przyszłości. Kluczowe działania koncentrują się na rozwoju inteligentnych systemów zarządzania energią, zeroemisyjnego transportu i poprawie efektywności energetycznej. Przykładowo są to projekty takie jak m.in. system Power-to-Heat, zastosowany w Wiedniu, który przetwarza nadwyżki energii elektrycznej na ciepło dla sieci miejskich. Z kolei władze Nowego Jorku zainwestowały w inteligentne kosze na śmieci „Bigbelly”, które usprawniają gospodarkę odpadami poprzez optymalizację ich zbiórki. W raporcie „ORLEN dla miast” wskazano cztery kluczowe filary, na których powinny bazować miasta przyszłości: infrastruktura energetyczna, transport, gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) oraz budynki. Miasta mogą nie tylko modernizować istniejące procesy i usługi, ale także wdrażać nowe rozwiązania oparte na technologiach cyfrowych i energetycznych. 

Rola partnerstw B2G w transformacji miast

Dekarbonizacja i transformacja to sport drużynowy. Bez współpracy władz samorządowych, społeczeństwa i biznesu nie da się zrealizować kluczowych celów klimatycznych. Kluczem do sukcesu jest pogłębiona współpraca publiczno-prywatna i szerokie zaangażowanie mieszkańców, którzy powinni współtworzyć i być odpowiedzialnymi za przestrzeń, w której żyją. W tym kontekście, koncepcja B2G (Business-to-Government) odgrywa decydującą rolę w budowaniu efektywnej współpracy między przedsiębiorstwami a administracją publiczną, której zadaniem jest wspólne osiąganie celów społecznych i środowiskowych. Miasta prężnie planują inwestycje w projekty związane z rozwojem innowacyjnej infrastruktury dla elektromobilności, niskoemisyjnego ciepłownictwa czy poprawy efektywności energetycznej. ORLEN dąży do wzmocnienia partnerstw B2G z miastami, oferując innowacyjne rozwiązania, które wspierają transformację energetyczną. W naszym portfolio znajdują się projekty realizowane we współpracy z samorządami, takie jak m.in. stacje wodorowe, stacje ładowania pojazdów elektrycznych czy inteligentne i energooszczędne oświetlenie. Raport „ORLEN dla miast” ma na celu zmotywować miasta i samorządy do bliższej współpracy w formule B2G na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Artykuł Partnera Strategicznego Programu Bezpieczna Chemia – ORLEN S.A., który ukazał się w “Magazynie Polska Chemia” Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.

Pobierz Magazyn: https://pipc.org.pl/publikacje/magazyn-polska-chemia/