Bezpieczeństwo przemysłu chemicznego warunkiem do odbudowania konkurencyjności gospodarki. Podsumowanie II Debaty Kampanii Polska Chemia 2024 w Brukseli 

4 grudnia 2024 r. w siedzibie Parlamentu Europejskiego w Brukseli odbyło się spotkanie pod hasłem „Polska Chemia w Prezydencji PL – Manifest Polskiej Chemii”. Organizatorem wydarzenia byli Poseł do Parlamentu Europejskiego Pan Krzysztof Hetman wspólnie z Polską Izbą Przemysłu Chemicznego. Było to kluczowe spotkanie będące zwieńczenie działań Izby w ramach Kampanii Polska Chemia w 2024 r. 

Podczas spotkania omówiono priorytety polskiego sektora chemicznego w kontekście przygotowań do prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej w 2025 r., której jednym z kluczowych haseł będzie bezpieczeństwo w jego najszerszym wymiarze, w tym m.in. bezpieczeństwo energetyczne i surowcowe, bezpieczeństwo ekonomiczne, żywnościowe czy klimatyczne. Odpowiedź na te wyzwania stanowią postulaty zawarte w Manifeście Polskiej Chemii. Spotkanie w Brukseli stało się kolejną okazją, aby tym razem na forum unijnym przedstawić kluczowe kierunki działań dla polskiego przemysłu chemicznego pochodzące z dokumentu opracowanego przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego wraz z zrzeszonymi Członkami. 

– Stabilność sektora chemicznego, który zapewnia ciągłość dostaw oraz wspiera rozwój innych gałęzi przemysłu, ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa ekonomicznego Polski i całej Europy. Nie można zaprzeczyć, że obecnie znajdujemy się w trudnej sytuacji – rosnący import produktów spoza Europy, ciągłe dokręcanie śruby regulacyjnej w połączeniu z wysokimi cenami energii jeszcze bardziej osłabiają globalną konkurencyjność branży. Bezpieczeństwo jest jednym z priorytetów polskiej prezydencji w Radzie UE. Jako Polska Chemia stawiamy je na równi z konkurencyjnością. Zasada BEZPIECZEŃSTWO = KONKURENCYJNOŚĆ, podkreśla, że trwałe bezpieczeństwo przemysłu chemicznego jest warunkiem jego globalnej konkurencyjności, a jednocześnie – gwarantem rozwoju gospodarczego całej Unii Europejskiej. Aby te cele mogły być osiągnięte, konieczne jest wspólne działanie zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym. Ochrona rynku, transformacja energetyczna oraz sprzyjające regulacje to kluczowe filary, które musimy wspierać. Tylko poprzez zrównoważenie tych priorytetów jesteśmy w stanie odbudować silny, stabilny sektor chemiczny, który będzie filarem bezpieczeństwa i konkurencyjności Europy – powiedział dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, podsumowując spotkanie w Parlamencie Europejskim w Brukseli.

Kluczowe priorytety polskiej branży chemicznej na czas Prezydencji Polski w Radzie UE 

Szczególny nacisk położono na trzech kluczowych filarach Manifestu Polskiej Chemii: Ochronie Rynku, Transformacji Energetycznej oraz Sprzyjających Regulacjach. Każdy z tych obszarów jest nie tylko fundamentem stabilnego rozwoju branży, lecz także warunkiem zachowania jej globalnej konkurencyjności. 

W obliczu wyzwań związanych z napływem do Europy tańszych towarów i surowców pochodzących z krajów azjatyckich czy importem nawozów z Rosji i Białorusi, fundamentem stabilności gospodarczej Starego Kontynentu jest skuteczna ochrona rynku. Zdaniem przedstawicieli branży, ochrona przed nieuczciwą konkurencją w UE jest niedoceniana, a część sankcji obchodzona, dlatego w ramach priorytetowych działań powinno dążyć się do ich weryfikacji skuteczności ich stosowania oraz rozszerzenia instrumentów ochrony handlu, które przeciwdziałają dumpingowi cenowemu, szczególnie w sektorze chemicznym. Ważnym krokiem jest również wprowadzenie mechanizmów, które umożliwią ścisłą kontrolę pochodzenia produktów, co zwiększy przejrzystość i wyeliminuje nieuczciwe praktyki handlowe. Przykładem takiego narzędzia jest CBAM, który zgodnie z postulatami firm zrzeszonych w PIPC powinien zostać rozszerzony na inne grupy chemikaliów oraz uwzględniać eksport poza Europę w celu zmniejszania przewagi krajów trzecich, które obchodzą regulacje.

Stabilność dla sektora chemicznego jest także ściśle powiązane z dostępnością taniej energii. Tym bardziej staje się to wyzwaniem w obliczu wymagań środowiskowych i klimatycznych Unii Europejskiej. Jeśli Polska Chemia ma rozwijać się w sposób zrównoważony, niezbędne jest wsparcie dla wdrażania technologii niskoemisyjnych oraz rozwiązań wodorowych. Technologie te mogą znacząco przyczynić się do dekarbonizacji procesów chemicznych, jednocześnie utrzymując wysoką efektywność produkcji. Przedstawiciele firm wskazywali, że branża ma świadomość potrzeby przejścia na zieloną energię, jednak zapotrzebowanie na nią przewyższa możliwości inwestycyjne sektora. Priorytetem w tym obszarze jest zatem zapewnienie branży dostępu do taniej i stabilnej energii, co umożliwi lepsze planowanie kosztów produkcji i zwiększenie konkurencyjności na rynkach międzynarodowych. Transformacja energetyczna branży chemicznej wymaga jednak znaczących nakładów finansowych – stąd także konieczność wsparcia dekarbonizacji poprzez dotacje i ulgi, które ułatwią przedsiębiorstwom dostosowanie się do nowych wymogów klimatycznych, o co również postuluje branża w Manifeście Polskiej Chemii. 

Bezpieczeństwo przemysłu chemicznego opiera się również na stabilnych i przewidywalnych regulacjach prawnych. Zbyt skomplikowane procedury, krótkie okresy wdrożeniowe czy brak dialogu z przemysłem hamują rozwój branży i uderzają w jej funkcjonowanie. Dlatego postulaty pochodzące z Manifestu, szczególnie te związane z filarem Sprzyjające Regulacje, kładą nacisk na uproszczenie procesów legislacyjnych oraz stworzenie przestrzeni do otwartego dialogu między administracją a przedsiębiorstwami. Jednym z kluczowych działań jest wprowadzenie odpowiednich okresów przejściowych przy implementacji nowych regulacji, co pozwoli firmom dostosować się do zmian w realistycznych ramach czasowych. Równie ważne jest uproszczenie procedur związanych z pomocą publiczną, aby umożliwić szybsze wdrażanie programów wspierających rozwój sektora.

W trakcie spotkania omawiane postulaty były przedmiotem szczegółowej dyskusji, w której aktywnie uczestniczyli przedstawiciele firm zrzeszonych w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego. W wystąpieniach nie tylko potwierdzali w praktyce, że zmagają się z przedstawionymi wyzwaniami, lecz także wskazywali na realne konsekwencje poszczególnych regulacji i wydarzeń rynkowych, tłumacząc ich wpływ na funkcjonowanie branży i kondycję ich przedsiębiorstw. W debacie wzięli udział przedstawiciele spółek ORLEN, Grupa Azoty, ANWIL, Qemetica, BASF, Rafineria Gdańska, Marma Polska Folie, Łukasiewicz – ICSO “Blachownia”.

Administracja wyraża gotowość na dialog z przemysłem chemicznym 

Do udziału w spotkaniu zostali zaproszeni wszyscy polscy europosłowie wraz z asystentami, ze szczególnym uwzględnieniem członków Komisji INTRE, ENVI, IMCO i AGRI. Uczestnicy mieli możliwość wysłuchania potrzeb przemysłu chemicznego, dyskusji na temat aktualnych wyzwań związanych z sytuacją przemysłu chemicznego w ujęciu europejskim i globalnym, a także podkreślenia otwartości na dialog z przedsiębiorcami. Z ramienia Parlamentu Europejskiego, oprócz Posła-gospodarza, Krzysztofa Hetmana, udział w spotkaniu wzięli m.in.: 

• Przewodniczący Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii, Borys Budka, 
• Przewodniczący Komisji Zdrowia Publicznego, Adam Jarubas, który jest również członkiem Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii, 
• Wiceprzewodniczący Komisji Budżetowej, Janusz Lewandowski, 
• Członkini Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności, Elżbieta Łukacijewska, 
• Członek Komisji Transportu i Turystyki i Komisji Petycji, Dariusz Joński. 

Przedstawiciele administracji uczestniczący w spotkaniu wyrazili gotowość do współpracy z sektorem chemicznym, podkreślając znaczenie otwartego dialogu między przemysłem a instytucjami unijnymi. Zwrócono uwagę na to, że uwzględnienie głosu branży na wczesnych etapach tworzenia regulacji jest kluczowe dla zapewnienia ich skuteczności oraz minimalizacji negatywnych skutków dla przedsiębiorstw. 

W wielu przypadkach polscy eurodeputowani podkreślali, że rozumieją wyzwania stojące przed przemysłem chemicznym i wyrazili gotowość do wsparcia działań na rzecz wzmocnienia jego konkurencyjności oraz stabilności na rynkach europejskich i globalnych. Wspólnym głosem mówiono chociażby w obszarze problemu napływu towarów z Rosji i Białorusi, który przez UE oceniany jest przez pryzmat zbiorczych danych dla całej Europy – te wskazują na spadek importu. Znaczna część tych towarów trafia do Unii w sposób pośredni, czyli przez inne kraje lub w zmodyfikowanej formie, co pozwala na omijanie obowiązujących sankcji. Ta luka wymaga pilnych działań, ponieważ stanowi poważne zagrożenie dla stabilności i uczciwej konkurencji na unijnym rynku, ze szczególnym obciążeniem dla państw takich jak Polska, które najbardziej odczuwają skutki tych praktyk. Administracja zobowiązała się, że ta kwestia będzie podnoszona na forum unijnym, aby wprowadzić bardziej skuteczne mechanizmy ochrony rynku oraz zapobiegać obchodzeniu sankcji. 

Polska Chemia w Prezydencji RP 

Deklaracje złożone w trakcie spotkania branży chemicznej z europosłami w Brukseli mają szczególne znaczenie w kontekście najbliższych sześciu miesięcy, podczas których Polska będzie sprawować prezydencję w Radzie UE. Polska Izba Przemysłu Chemicznego już od dłuższego czasu przygotowuje się do tego okresu, planując szereg działań i spotkań z decydentami, które mają na celu podkreślenie roli polskiego sektora chemicznego w budowaniu konkurencyjnej i zrównoważonej gospodarki na poziomie europejskim, a także sygnalizowanie kluczowych postulatów opracowanych w Manifeście Polskiej Chemii.