Sole litu jako substancje reprotoksyczne – konsekwencje dla polskiego przemysłu

Polska Izba Przemysłu Chemicznego zaangażowała się w działania rzecznicze związane z procesem ustalania zharmonizowanej klasyfikacji i oznakowania CLH dla węglanu litu (CAS: 554-13-2), chlorku litu (CAS: 7447-41-8) i wodorotlenku litu (CAS: 1310-65-2).

Zgodnie z pierwotną opinią Komitetu ECHA ds. Oceny Ryzyka (RAC) sole litu mają być zaklasyfikowane jako substancje szkodliwie działające na rozrodczość (reprotoksyczne kategorii 1A). Jednak z uwagi na liczne wątpliwości co do rzetelności i aktualności badań, na które się powoływano, brak jednoznacznych dowodów na występowanie działań niepożądanych spowodowanych solami litu u ludzi oraz zaprezentowanie nowych niezależnych badań toksykologicznych, warunki, które uzasadniałyby zaklasyfikowanie soli litu jako reprotoksyczną 1A, nie zostały spełnione.

Te wątpliwości otwierają możliwość skierowania przez Komisję Europejską opinii do Komitetu RAC, aby dokonać jej ponownej oceny. Polska Izba Przemysłu Chemicznego liczy, że pozwoli to na właściwą klasyfikację wspomnianych substancji.

Skutki przyjęcia zaproponowanej klasyfikacji dla soli litu

Zaproponowana klasyfikacja niesie za sobą wiele negatywnych skutków takich jak wzrost obciążenia administracyjnego i operacyjnego przedsiębiorstw wykorzystujących tę substancję, co istotnie przełoży się na konkurencyjność przemysłu UE. Będzie to miało także negatywny wpływ na proces recyklingu produktów zawierających sole litu (np. baterie) oraz generować będzie nacisk na substytucję na rzecz mniej wydajnych alternatyw. Pojawić się mogą również problemy z dostępem do Zielonych Zamówień Publicznych oraz potencjalnie niektórych funduszy na działalność badawczo-rozwojową. Przyjęcie zaproponowanej pierwotnie przez RAC klasyfikacji może doprowadzić do niepewności prawnej dotyczącej uzyskiwania i odnawiania zezwoleń na wykorzystywanie soli litu w działalności, oraz do następczych działań regulacyjnych, zagrażając przy tym inwestycjom w Europie, a także utrudniając realizację strategicznych celów w ramach Europejskiego Zielonego Ładu.

Rola litu w osiąganiu celów Europejskiego Zielonego Ładu (EZŁ)

Związki litu odgrywają kluczową rolę w przejściu na czystą energię, ponieważ są wykorzystywane w bateriach do samochodów elektrycznych i w innych kluczowych zastosowaniach przemysłowych.  W Europejskim Zielonym Ładzie wskazano ambitne cele dotyczące elektromobilności, w tym zwiększenie liczby pojazdów elektrycznych na drogach, rozwijanie infrastruktury ładowania oraz wspieranie innowacji w sektorze elektromobilności. Lit jako kluczowy składnik baterii litowo-jonowych stanowi fundament dla transformacji, przyczyniając się do osiągnięcia zrównoważonej i czystej mobilności w Europie. Dzięki zastosowaniu baterii litowo-jonowych w pojazdach elektrycznych, możliwe jest ich szybkie ładowanie, a także zwiększanie przebytych dystansów.

Lit odgrywa także istotną rolę w rozwoju technologii magazynowania energii. Baterie litowo-jonowe są wykorzystywane jako systemy umożliwiające gromadzenie nadmiaru energii podczas okresów wzmożonej produkcji (np. energii słonecznej czy wiatrowej), a następnie jej uwalnianie w okresach wzmożonego zapotrzebowania, co jest kluczowe dla stabilizacji sieci energetycznych i wykorzystania energii odnawialnej, która nie zawsze jest dostępna w sposób ciągły.

Ponadto lit przyczynia się do zmniejszania energochłonności procesów produkcji aluminium poprzez obniżanie temperatury topnienia aluminium, co w konsekwencji prowadzi do niższej emisji CO2.

W większości zastosowań, takich jak baterie czy smary stosowane w turbinach wiatrowych, brak jest alternatyw zapewniających zbliżoną wydajność. Rozwój europejskiego łańcucha wartości dla ogniw litowo-jonowych został określony jako strategiczny priorytet w Strategicznym planie działania na rzecz baterii.

Zastosowania litu i jego soli

Sole litu są nie tylko kluczowe w transformacji przemysłu, lecz także znajdują zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Są to m.in.:

• Przemysł energetyczny: Baterie litowo-jonowe są jednym z głównych zastosowań litu w przemyśle, wykorzystywane w przenośnych urządzeniach elektronicznych, takich jak telefony komórkowe, tablety, laptopy, jako skuteczne i wydajne źródło zasilania.
• Przemysł motoryzacyjny: Lit jest kluczowym elementem w akumulatorach używanych w pojazdach elektrycznych, które odgrywają coraz większą rolę w zrównoważonym przemyśle motoryzacyjnym i dążeniu do elektromobilności.
• Medycyna: Lit ma zastosowanie w medycynie jako lek stosowany w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej (bipolarnej). Lit jest jednym z najskuteczniejszych leków stabilizujących nastrój, które pomagają zmniejszyć ekstremalne wahania nastroju i redukują ryzyko nawrotów epizodów maniakalnych lub depresyjnych.
• Przemysł szklarski i ceramiczny: Tlenki litu są używane jako surowce w produkcji szkła i ceramiki. Litowe szkliwa stosowane jest do pokrywania ceramiki, aby nadać jej trwałość, wodoodporność i dekoracyjny wygląd. W przemyśle szklarskim dodatek litu do szkła zwiększa jego trwałość i sprawia, że jest bardziej odporne na zmiany temperatury.
• Lotnictwo i kosmonautyka: Lit jest używany w produkcji lekkich stopów lotniczych, które pozwalają na znaczącą redukcję masy statków powietrznych. To przyczynia się do zwiększenia efektywności paliwowej i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. W przemyśle kosmicznym lekkie baterie litowo-jonowe stanowią ważne źródło zasilania dla urządzeń na pokładzie statków kosmicznych.
• Elektrotechnika: Lit jest stosowany w produkcji specjalnych smarów tłumiących do zastosowań elektrotechnicznych, w tym w transformatorach i innych urządzeniach elektroenergetycznych. Litowe smary są znane ze swojej trwałości, odporności na ekstremalne warunki i niskie tarcie, co sprawia, że są idealnym wyborem do zastosowań w wysokich temperaturach.
• Przemysł chemiczny: W przemyśle chemicznym lit jest wykorzystywany do produkcji organicznych związków litu, które mają zastosowanie w produkcji farmaceutyków, polimerów, syntetycznych kauczuków, smarów i barwników. Organiczne związki litu służą także jako katalizatory w wielu reakcjach chemicznych.

Znaczenie litu dla Polski

Polska odgrywa wiodącą rolę w łańcuchu dostaw sektora baterii w Europie. Według raportu Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych: „Polskie akumulatory litowo-jonowe napędzają Europę: potencjał przemysłu bateryjnego w Polsce i regionie Europy Środkowo-Wschodniej”: 

• Baterie litowo-jonowe stanowią ponad 2,4% wszystkich polskich produktów eksportowych.
• Wartość eksportu w sektorze baterii wzrosła 38-krotnie w ciągu ostatnich sześciu lat,
  z około 1 miliarda PLN w 2017 roku do ponad 38 miliardów PLN w 2022 roku.
• Polska zajmuje drugie miejsce z udziałem 6% w globalnym rynku produkcji ogniw.
• Największa w Europie fabryka baterii litowo-jonowych znajduje się w pobliżu Wrocławia.

Działania PIPC

Temat ten jest stale monitorowany przez PIPC, która przekazuje głos branży chemicznej w Polsce i prowadzi w tej sprawie dialog z krajową administracją. Polska Izba Przemysłu Chemicznego wierzy, że w działania włączą się także przedstawiciele innych branż, jak chociażby przemysł motoryzacyjny czy bateryjny.

W ramach wielosektorowego zaangażowania w dialog wielu partnerów Polska Izba Przemysłu Chemicznego organizuje spotkanie poświęcone omówieniu propozycji Komisji Europejskiej dot. klasyfikacji litu jako substancji reprotoksycznej kategorii 1A, na którym omówione zostanie znaczenie soli litu dla przemysłu, przedyskutowane potencjalne konsekwencje dla polskiej i unijnej gospodarki, jak również zaprezentowane zostaną aspekty toksykologiczne pokazujące brak podstaw dla kategorii 1A.

Spotkanie odbędzie się 20 września br. w Hotelu Novotel w Katowicach w ramach wydarzenia Workshops & Networking PIPC: Cyfrowa i bezpieczna – transformacja przemysłu chemicznego. Warsztat organizowany jest przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego, a udział wezmą m.in. przedstawiciele BASF Polska, Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych oraz International Lithium Association. Do udziału zapraszamy przedstawicieli administracji i przedstawicieli pozostałych branż.