Globalne wyzwania, europejskie regulacje – jak będzie wyglądać przyszłość branży chemicznej?

11 listopada 2024 r. ukazał się odcinek podcastu „Chemia jutra”, współtworzonego przez Politykę Insight oraz Qemeticę, w którym udział wziął dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego oraz Kamil Majczak, Prezes Zarządu, Qemetica. Rozmowę na temat kondycji oraz przyszłości polskiego przemysłu chemicznego poprowadziła Julia Cydejko.

Najistotniejsza i najbardziej różnorodna – Polska Chemia

Dr inż. Tomasz Zieliński podkreślił, jak szeroki i różnorodny jest przemysł chemiczny w Polsce, który obejmuje takie sektory jak produkcja chemikaliów, przetwórstwo tworzyw sztucznych, produkcja nawozów mineralnych, petrochemia, chemia specjalistyczna, ale także firmy transportowe, produkujące aparaturę i urządzenia chemiczne oraz wiele innych. Jak zauważył, Polska Chemia to istotny element krajowej gospodarki, generujący ok. 10-11% PKB oraz zatrudniający blisko 350 tysięcy osób.

Prezes Zarządu PIPC zaznaczył, że zarówno zmiany globalne, jak i lokalne wpływają bezpośrednio na kondycję branży chemicznej w Polsce. Transformacja gospodarcza, która nastąpiła po 1989 r., oraz wejściu Polski do Unii Europejskiej i strefy Schengen, przyczyniły się do otwarcia polskiego rynku na zagraniczne możliwości. W szczególności wzrosła skala działalności eksportowej i importowej.

Jednak, w zależności od segmentu przemysłu chemicznego, firmy mają różne priorytety. Niektóre produkty, jak metanol, są importowane do Polski ze względu na brak rodzimej produkcji. Z drugiej strony, Polska jest jednym z wiodących producentów nawozów mineralnych w Europie a pierwszym w Unii Europejskiej. Mimo to, nawet tak silna pozycja nie chroni polskich producentów przed dużym napływem importowanych towarów.

Wyzwania polskiej i europejskiej chemii

Globalizacja rynku chemicznego przynosi zarówno korzyści, jak i trudności. Łatwość dostępu do zagranicznych rynków może przyczynić się do wzrostu eksportu, jednak jednocześnie prowadzi do wzmożonej konkurencji ze strony firm z krajów, gdzie koszty produkcji są niższe. Prezes Zieliński zwrócił uwagę na rosnący problem taniego importu z Azji, gdzie produkty są znacznie tańsze, m.in. dlatego że nie są obarczone kosztami regulacyjnymi, środowiskowymi czy związanymi ze śladem węglowym.

W podcaście “Chemia jutra” wyraził nadzieje związane z nowym otwarciem polityki przemysłowej w Europie, zwracając uwagę na kluczowe wnioski z raportu Mario Draghiego, byłego Prezesa Europejskiego Banku Centralnego. Podkreślił, że raport pełni rolę ostrzeżenia, które wskazuje na aktualne wyzwania stojące przed europejskim przemysłem, natomiast nie dostarcza konkretnej instrukcji działań. Prezes Zieliński zaznaczył, że bez realnych zmian w politykach, dyrektywach i regulacjach Unii Europejskiej, Europa może stanąć w obliczu agonii, co doprowadzi do jeszcze większego uzależnienia od importu i przekształcenia się w rynek zbytu dla produktów z innych regionów. Komentarz Ekspertów Izby do raportu Mario Draghiego znajduje się tutaj.

Jaka będzie wyglądać przyszłość chemii?

Zdaniem Prezesa Zielińskiego, obecne trudności są wynikiem zarówno globalnej konkurencji, jak i ambitnych celów Europejskiego Zielonego Ładu, które są niewspółmierne do tempa, w jakim rozwija się reszta świata. Prezes Zarządu PIPC wyraził nadzieję na przyszłe akty legislacyjne, takie jak “Clean Industrial Deal” czy “Circular Economy Act”, a także nowy pakiet dla przemysłu chemicznego, mające pojawić się w 2025 roku, które muszą zawierać konkretne działania i terminy, bazujące m.in. na wnioskach z raportu Draghiego.

Dodał, że pojawienie się raportu w czasie, gdy konstytuuje się nowa Komisja Europejska i zbliża prezydencja Polski w Radzie UE to szansa dla Polskiej Chemii na wprowadzenie konkretnych postulatów do polityki europejskiej, które mogłyby przyczynić się do ratowania konkurencyjności branży chemicznej w Polsce i całej Europie.

Jednym z głównych powodów, dla których europejski przemysł chemiczny stracił znaczną część swojej globalnej konkurencyjności w ostatnich dwóch dekadach, jest wspieranie branży chemicznej w innych regionach poprzez dotacje, programy rządowe i ułatwienia regulacyjne. Prezes Zieliński zaznaczył, że kluczowe jest podejście do regulacji, które musi być bardziej racjonalne, aby Europa mogła nadążyć za dynamicznie rozwijającymi się regionami świata.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego już w czerwcu 2024 r. opublikowała Manifest Polskiej Chemii. Po konsultacjach z Członkami Izby został on rozszerzony i obecnie zawiera ok. 60 postulatów adresowanych zarówno do administracji krajowej, jak i unijnej. W Manifeście Polskiej Chemii zawarte są kwestie, ściśle związane z polskim rynkiem, gospodarką i administracją.

Zapytany o perspektywę na kolejne lata w kontekście zobowiązania UE do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.  wskazał, że pandemia COVID-19 wywołała szybkie i radykalne zmiany w globalnym rynku, a tempo tych przemian sprawia, że trudno przewidzieć przyszłe trendy. Branża chemiczna, jak podkreślił Prezes Zieliński, jest nieodłącznym elementem życia codziennego i gospodarki. Pomimo wyzwań, pozostanie kluczowym sektorem, jednak konieczne jest odpowiednie przygotowanie, aby mógł on sprostać nowym wymaganiom, zwłaszcza związanym z neutralnością klimatyczną.

Cała rozmowa dostępna jest na Soundcloud i Spotify.