„Ochrona rynku i producen­tów europejskich jest dziś niezbęd­nie konieczna do podjęcia w trybie pilnym” – o Manifeście Polskiej Chemii w Chemia i Biznes

W najnowszym numerze 5/2024 magazynu Chemia i Biznes ukazał się wywiad red. Dominika Wójcickiego z dr inż. Tomaszem Zielińskim, Prezesem Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego. W rozmowie szczegółowo omówione zostały kwestie związane z poszczególnymi filarami Manifestu Polskiej Chemii oraz przyszłością branży w Polsce i Europie.

Prezes wyjaśnił, że obecna trudna sytuacja przemysłu chemicznego, wynikająca z wielu czynników, począwszy od wybuchu pandemii, poprzez manipulacje na rynku surowców i energii, skutkujące gwałtownymi wzrostami cen surowców, np. gazu ziemnego czy ropy, aż po wybuch wojny w Ukrainie, rosnący import towarów spoza Unii Europejskiej i wypełnianie trudnych oraz kosztownych unijnych celów regulacyjnych, wymaga pilnej reakcji. Manifest Polskiej Chemii ma na celu odbudowę konkurencyjności branży, poprzez propozycje konkretnych działań. Zawiera sześć filarów: Ochrona Rynku, Transformacja Energetyczna, Zrównoważona Chemia, Gospodarka Cyrkularna, Sprzyjające Regulacje oraz Przyszłość Polskiej Chemii. Dokument ten stanowi zaproszenie do współpracy dla administracji krajowej i unijnej, aby wspólnie zająć się kluczowymi kwestiami dotyczącymi przemysłu. Prezes Zieliński podkreślił, że dokument będzie adresowany w ramach polskiej prezydencji w Radzie UE, natomiast wiele z tych postulatów ma charakter długoterminowy i prace nad nimi planowane są w dłuższej perspektywie czasu.

Problemy wskazane w Manifeście są częściowo wspólne dla całej Unii Europejskiej, jednak polski przemysł ma swoje unikalne wyzwania. Polska, z racji swojego miksu energetycznego, doświadcza znacznie wyższych kosztów energii, co przekłada się na ceny produkcji. Dodatkowo, ograniczenia w logistyce, wynikające m.in. z niewielkiej liczby portów, utrudniają wymianę handlową.

Zapytany o przewagi polskiego przemysłu chemicznego, zauważył, że trudno dziś jest mówić o twardych przewagach w obliczu taniej konkurencji z Chin i Rosji. Jakość produktów z krajów spoza UE szybko staje się zbliżona do tych produkowanych w Unii, co stawia europejskie firmy w trudnej sytuacji. Prezes podkreślił m.in. znaczenie innowacji,  które mogą stanowić o przewadze na rynku.

Odpowiadając na pytanie o penetrację rynku towarami spoza Unii, Prezes wskazał, że największym problemem jest cena. Obecnie obserwuje się zjawisko „dumpingu cenowego,” które jest trudne do udowodnienia ze względu na różnice w kosztach produkcji w różnych krajach. Dr inż. Tomasz Zieliński zauważył, że obserwujemy przejmowanie rynku poprzez oferowanie tanich produktów nieeuropejskich producentów, co prowadzi do wypierania rodzimej produkcji.

Prezes Zarządu PIPC zwrócił także uwagę, że transformacja energetyczna jest kluczowa, zwłaszcza w kontekście polityki klimatycznej UE. Podkreślił, że polski miks energetyczny musi się znacząco zmienić, ponieważ wysoka emisja CO2 prowadzi do wyższych kosztów energii i produkcji. Wyraził również nadzieję na modyfikację polityki energetycznej UE, aby uwzględniała specyfikę polskiego przemysłu.

– Wiemy, że tego celu net-zero 2050, póki co nikt nie zmieni. Liczymy natomiast na wdrożenie New Industrial Act zapowiedzianego przez Ursulę von der Leyen. Można wypracować różne elementy wsparcia dla przeprowadzenia transformacji. Bez zaangażowania krajowej administracji osiągnięcie pewnych celów nie będzie możliwe. Przedsiębiorstwa same nie są w stanie przeprowadzić tak drogich i skomplikowanych inwestycji. To oczywiste, że z dnia na dzień nie są w stanie przestawić się na OZE. Transformacja energetyczna to też wodór, a zielony wodór to właśnie OZE. Zasilanie potężnej konsumpcji energii ze źródeł odnawialnych czy innych źródeł niskoemisyjnych wymaga czasu i gigantycznych nakładów, a to także wpływa na konkurencyjność branży. Możemy prowadzić transformację, ale pod warunkiem, że zostaną wprowadzone zabezpieczenia rynku, chroniące nas przez zalewem produktów, których wytworzenie nie jest obwarowane tak restrykcyjnymi i kosztownymi regulacjami – powiedział Prezes Zieliński w rozmowie z red. Wójcickim.

W kontekście zrównoważonej chemii, Ekspert zauważył, że jest to skomplikowany proces, który wymaga współpracy w całym łańcuchu wartości. Zaznaczył, że zrównoważoność może być wzmocnieniem konkurencyjności branży, jednak konieczne jest, aby była ona na równi wymagana od producentów spoza UE.

Zapytany o gospodarkę cyrkularną, Prezes Zieliński zwrócił uwagę, że wiele przedsiębiorstw już podejmuje działania w tym kierunku. Wskazał, że technologia recyklingu chemicznego powinna być uznana jako komplementarna do recyklingu mechanicznego. Podkreślił, że podejście, które redukuje zużycie paliw kopalnych i daje możliwość stosowania recyklingu chemicznego na równi z mechanicznym może pomóc w poprawie konkurencyjności polskiego przemysłu.

Ważne jest również, aby skutki potencjalnych regulacji były zrozumiałe dla obu stron, dlatego istotna jest współpraca firm i organizacji branżowych zarówno z organami krajowymi, jak i unijnymi.

– Zamierzamy zintensyfikować, także poprzez Manifest, działania wspierające branżę. Podobnie na polu krajowym liczymy na zdecydowane pogłębienie dialogu z naszą administracją. Im większa będzie otwartość administracji na dialog z nami na najwcześniejszych etapach tworzenia prawa, tym efektywniej można będzie przygotowywać dane regulacje, a zwłaszcza eliminować ryzyka leżące po stronie przedsiębiorstw – powiedział Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.

Poruszona została również kwestia wstąpienia Polski do UE i możliwości, jakie zyskał przemysł chemiczny. Dr inż. Tomasz Zieliński podkreślił, że przyniosło to nie tylko otworzenie się nowych rynków, ale także dostęp do licznych funduszy i duże możliwości rozwoju dla branży, które od tamtego momentu, sukcesywnie rosną. Jednakże europejski przemysł znajduje się dziś w trudnym położeniu, ze względu na nadmierny import tanich towarów spoza UE. Aby przedsiębiorstwa europejskie mogły utrzymać ekonomiczny sens pozostania i dalszego rozwoju na kontynencie, konieczne jest podjęcie bardzo konkretnych działań, które zostały szczegółowo opisane w poszczególnych filarach Manifestu Polskiej Chemii.

Informacje nt. Manifestu Polskiej Chemii oraz dokument znajdują się tutaj. 

Cała rozmowa dostępna jest w aktualnym numerze Chemia i Biznes.