Polska Chemia pod presją regulacji – dr inż. Tomasz Zieliński o przyszłości branży chemicznej na konferencji PSPKD

12 września 2024 r. odbyła się konferencja Polskiego Stowarzyszenia Producentów Kosmetyków i Detergentów: „Wpływ zmian legislacyjnych na strategię rozwoju produktu”. Dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, wygłosił na niej prezentację: „Green Deal a Industrial Deal, Deklaracja Antwerpska”.

W wystąpieniu dr inż. Tomasz Zieliński podkreślił, że przemysł chemiczny, będący kluczowym sektorem dla niemal każdej gałęzi gospodarki, zmaga się z poważnym problemem utraty konkurencyjności. Przedstawił dane, dotyczące spadku udziału europejskiej chemii na rynku globalnym, który w ostatnich latach skurczył się prawie dwukrotnie. Wskazał także na dominację Azji w produkcji chemikaliów.

Porównując produkcję oraz sprzedaż chemikaliów i wyrobów chemicznych w 2022 r. i 2023 r., ten rynek skurczył się o 1/4. Skala i tempo przyrostu regionu azjatyckiego powoduje ich kompletną dominację na chemicznej mapie świata. Dane dotyczące II kwartału 2024 r. pokazują, że branża chemiczna w niektórych grupach produktowych odnotowuje lekki wzrost, natomiast wciąż nie wiadomo, jak przełoży się to na koniec roku.

Dodatkowym czynnikiem hamującym odbudowę Polskiej Chemii są ambitne cele Europejskiego Zielonego Ładu. Ich realizacja nie jest łatwa, ze względu na różnice w każdej gospodarce kraju członkowskiego, koszty jakie ze sobą niesie, uwarunkowania i sytuację geopolityczną, a także zawirowania na rynku globalnym, związane np. z cenami energii.

Plan przemysłowy Europejskiego Zielonego Ładu

Prezes Zieliński przypomniał również o ważnej inicjatywie podjętej przez Komisję Europejską, którą było utworzenie planu przemysłowego Europejskiego Zielonego Ładu, w szczególności o wyzwaniach związanych z jego realizacją w przemyśle chemicznym. Kluczowym wyzwaniem jest nadmiar regulacji, które ograniczają zdolności odbudowy europejskiego przemysłu, zwłaszcza w obliczu konkurencji taniego importu.

Aby zapewnić Europie wiodącą pozycję pod względem innowacji przemysłowych i czystych technologii, plan przemysłowy Europejskiego Zielonego Ładu obejmuje cztery podstawowe filary:

• przewidywane i uproszczone otoczenie regulacyjne,
• szybszy dostęp do finansowania,
• podnoszenie umiejętności,
• otwarty handel zapewniający odporne łańcuchy dostaw.

W ramach poszczególnych filarów Komisja Europejska przeprowadziła konsultacje z krajami UE i zmieniła tymczasowe ramy pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i przejściowych, a także dokonała przeglądu ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych w świetle Zielonego Ładu.

Podjęła również działania ułatwiające wykorzystanie dotychczasowych funduszy unijnych – w tym zwłaszcza dostępnych w ramach REPowerEU, programu InvestEU i funduszu innowacyjnego – do finansowania innowacji, rozwoju produkcji i upowszechniania czystych technologii.

W kontekście utraty konkurencyjności przemysłu istotny jest zwłaszcza ostatni filar, w ramach którego Komisja będzie dalej bronić jednolitego rynku przed nieuczciwymi praktykami handlowymi oraz nadal rozwijać unijny system umów o wolnym handlu i inne formy współpracy z partnerami na arenie międzynarodowej, w celu wspierania transformacji ekologicznej.

Deklaracja Antwerpska

W lutym 2024 r. podczas Szczytu w Antwerpii Polska Izba Przemysłu Chemicznego uczestniczyła w wydarzeniu związanym z podpisaniem Deklaracji Antwerpskiej. W 10-cio punktowym dokumencie podkreślono wiodącą rolę przemysłu w transformacji Europy, a także wskazano najważniejsze kroki, jakie należy podjąć, by na nowo uczynić europejski przemysł konkurencyjnym, silnym i zrównoważonym w obliczu trudnych warunków gospodarczych. Prezes Zieliński podczas konferencji PSPKD podkreślił, że trudno jednak wyobrazić sobie pewną implementację i złagodzenie zapisów regulacyjnych w sytuacji, kiedy końcowe cele dotyczące np. neutralności klimatycznej są sztywne i konieczne do osiągnięcia.

Na ten moment Deklarację Antwerpską podpisało prawie 1300 podmiotów z 25 sektorów z całej Europy.

Kluczowe punkty Deklaracji Antwerpskiej to:

• Umieszczenie Europejskiego Ładu Przemysłowego w centrum nowego Europejskiego Programu Strategicznego, na latach 2024-2029,
• Wprowadzenie zapisów dotyczących powołania publicznego funduszu na rzecz wdrażania czystych technologii (Clean Tech Deployment Fund),
• Uczynienie Europy konkurencyjnym w skali światowej dostawcą energii,
• Koncentracja na zapewnianiu infrastruktury, której Europa potrzebuje,
• Zwiększenie bezpieczeństwa surowcowego UE,
• Zwiększenie popytu na produkty o zerowej emisji netto, niskoemisyjne i cyrkularne,
• Wykorzystywanie, egzekwowanie, ożywianie i ulepszanie jednolitego rynku,
• Stworzenie ram dla rozwoju innowacji,
• Nowy sposób stanowienia prawa,
• Upewnienie się, że struktura umożliwia osiągnięcie wyników.

Każdy z powyższych elementów ma zostać doszczegółowiony na etapie pracy przy pakiecie przemysłowym i innych pakietach, które KE będzie opracowywać i publikować. Na początku 2025 r. ma zostać opublikowany nowy Pakiet Przemysłowy, a w ramach tego ma pojawić się nowy Clean Industrial Deal, założenia do gospodarki cyrkularnej, ale przede wszystkim ma zostać zaprezentowany Nowy Pakiet Przemysłowy dla Branży Chemicznej. Co istotne, aż 2/3 nowych aktów prawnych i propozycji zawartych w nadchodzących pakietach przemysłowych UE ma dotyczyć przemysłu chemicznego.

Jednym z kluczowych punktów Deklaracji Antwerpskiej, na którym koncentruje się Polska Izba Przemysłu Chemicznego, jest kwestia nowego sposobu stanowienia prawa. Izba zwraca uwagę na konieczność opracowywania regulacji w sposób, który ułatwia ich implementację w praktyce, uwzględniając zróżnicowane uwarunkowania gospodarcze państw członkowskich Unii Europejskiej. To wyzwanie wymaga, aby każde nowe prawo było tworzone w oparciu o pogłębiony dialog oraz dokładną analizę skutków gospodarczych, by unikać negatywnych konsekwencji dla przemysłu.

Manifest Polskiej Chemii

W związku ze zbliżającą się prezydencją Polski w Radzie Unii Europejskiej, Polska Izba Przemysłu Chemicznego intensyfikuje prace nad realizacją Manifestu Polskiej Chemii, zaprezentowanego po raz pierwszy w czerwcu 2024 r. podczas XII Kongresu Polska Chemia. Manifest stanowi zbiór kluczowych postulatów branży chemicznej, zorganizowanych w sześciu filarach: Ochrona Rynku, Transformacja Energetyczna, Zrównoważona Chemia, Gospodarka Cyrkularna, Sprzyjające Regulacje oraz Przyszłość Polskiej Chemii.

Prezes Zieliński podkreślił, że wdrożenie tych postulatów ma ogromne znaczenie dla odbudowy i umocnienia konkurencyjności polskiego przemysłu chemicznego, zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Adresatem Manifestu są nie tylko polskie władze, ale również instytucje unijne, w tym Parlament Europejski i Komisja Europejska.

Zapowiedział również, że kluczowe działania będą realizowane w ramach polskiej prezydencji w Radzie UE, która rozpoczyna się 1 stycznia 2025 r. Manifest jest jednak „żywym” dokumentem i będzie sukcesywnie dostosowywany do zmieniających się warunków, ale niektóre z jego postulatów wymagają natychmiastowych działań. Realizacja innych będzie rozłożona na dłuższy okres, co sprawia, że prace nad nim będą trwały przez całą kadencję polskiej prezydencji.

Autor zdjęć: Przemek Pączkowski